Niebinarny Spis Powszechny 2023 – wnioski

2023-04-12 | @andrea, @szymon

W tym roku już po raz trzeci odbył się Niebinarny Spis Powszechny. Kontynuujemy badania języka polskich osób niebinarnych; rozszerzyłośmy zakres pytań, po raz pierwszy pytając o imiona, preferowaną nazwę form typu byłom/byłoś oraz o szczegóły użycia form mnogich.

Zebrałośmy również rekordową liczbę 3022 odpowiedzi od osób niebinarnych i poszukujących!

---

Demografia

W poprzedniej edycji badania rozszerzyłośmy raport o analizę wyników wybranych podgrup: chciałośmy sprawdzić, czy są istotne różnice korelują z miejscem zamieszkania (w Polsce lub za granicą) oraz płcią przypisaną przy urodzeniu. Ponieważ jedynie 111 osób zaznaczyło, że mieszka poza Polską, podchodzimy do tych danych z rezerwą i jesteśmy ostrożne z wyciąganiem z nich wniosków.

Kryterium podziału ze względu na przypisaną płeć to bardzo wrażliwa kwestia. Jak już wielokrotnie podkreślałośmy, pytanie o czyjś AGAB bez dobrego powodu czy zwracanie na niego niepotrzebnej uwagi nie jest – delikatnie mówiąc – zbyt przyjazne osobom trans/niebinarnym (więcej informacji w naszym poście: Czy określenia AFAB i AMAB są transfobiczne?). Wierzymy jednak, że mamy dobry powód, by o to pytać. Chcemy móc porównać, ile osób niebinarnych używa zaimków zgodnych z tymi, jakich społeczeństwo oczekuje na podstawie ich przypisanej przy urodzeniu płci, ile przeciwnych, a ile form niebinarnych, oraz zastanowić się, skąd się biorą ewentualne różnice. Pytanie to było oczywiście nieobowiązkowe. Nie tworzyłośmy osobnej podgrupy dla osób, które nie chciały odpowiadać, ani (ze względu na zbyt małą liczebność grupy) dla osób interpłciowych, które przy urodzeniu otrzymały znacznik płci inny niż K lub M (w jurysdykcjach, gdzie to możliwe).

Pragniemy tu podkreślić, że analizowanie zebranych danych z podziałem na podstawie AGABu nie ma na celu zastępowania starej binarności nowymi słowami. Osoby niebinarne są niebinarne, niezależnie jaką płeć im przypisało społeczeństwo! Natomiast niezaprzeczalnie istnieją różnice w socjalizacji – chcemy zbadać jak mocno, o ile w ogóle, wpływają one na czyjąś tożsamość, decyzje oraz podejście do niebinarności.

Liczba odpowiedzi jest w tym roku rekordowa (w porównaniu z 1816 odpowiedziami w 2022 roku i 2201 w 2021 roku). Średnia wieku jest podobna we wszystkich edycjach (20.4 w zeszłym roku i 21 w 2021).

Zwrócono się do nas z pytaniem nt. udziału w badaniu osób poniżej osiemnastego roku życia i ewentualnego wymagania zgody rodziców na udział. Ankieta była otwarta dla osób od 13. r.ż., ponieważ respektujemy autonomię nastolatków i wierzymy, że mają prawo do wypowiadania się w dotyczących ich kwestiach (tu: używanego języka). Jednocześnie, jako osoby queerowe wychowane w Polsce znamy z pierwszej ręki ryzyka związane z coming outem; nasze obawy potwierdzją też badania – aż 88% wyoutowanych nastolatków LGBT+ nie jest akceptowanych przez swoich ojców, a 75% przez swoje matki (Świder i Winiewski 2017: 5). Kierując się dobrem osób małoletnich, nie wymagamy zatem zgody rodziców/opiekunów prawnych na udział w badaniu, ponieważ z jednej strony taki wymóg mógłby narazić je na wyoutowanie i przemoc (potencjalnie też na ingerencję w odpowiedzi), a z drugiej – mógłby zawęzić próbę do osób, które mogą się bezpiecznie wyoutować (co zaburzyłoby wyniki). W naszej ocenie jest to wystarczającym uzasadnieniem obecnej formy badania; por. wytyczne Society for Research in Child Development (pkt. 2.b.: „written documentation of asscent and parent/guardian permission is not required when […] identification would risk a participant's […] safety”), wytyczne British Educational Research Association (str. 14 pkt. 23: „children who are capable of forming their own views should be granted to express those views freely in all matters affecting them”), wytyczne Ethical Research Involving Children („Valid arguments for not gaining parental consent might include the risk of suppression of children’s information”). Można oczywiście ograniczyć badanie do osób po 18. r.ż.; to jednak pozbawiałoby niepełnoletnie osoby podmiotowości i głosu w istotnej dla nich sprawie, a ponadto mogłoby sprawić, że część osób skłamałaby nt. swojego wieku, by wziąć udział w ankiecie, a to zaburzyłoby wyniki. Należy też zaznaczyć, że ankieta nie zagłębia się w sytuacje traumatyczne, nie prezentuje informacji, które nie są ogólnodostępne w innych częściach strony, oraz respektuje prawo do prywatności osób respondenckich niezależnie od wieku – nie zbieramy żadnych danych mogących zidentyfikować osoby odpowiadające (a zwróćmy uwagę, że w przypadku pytania opiekunów o zgodę, nie byłoby to w pełni możliwe). Udział w ankiecie jest dobrowolny i anonimowy.

Od początku nasze badania zdają się wskazywać, że jako niebinarne identyfikują się przede wszystkim osoby młode. Może to wynikać z faktu, że zapewne to właśnie im najłatwiej się utożsamić ze stosunkowo nowym (zwłaszcza w Polsce) pojęciem, jakim jest niebinarność płciowa. Łatwo sobie wyobrazić, że np. osoba, która określa się jako transwestytyczny mężczyzna od wielu lat, będzie mniej skłonna szukać nowych określeń dla swojego doświadczenia niż osoba nastoletnia, która wkrótce po tym, jak zaczęła zastanawiać się nad swoją tożsamością, zetknęła się z terminem genderfluid (nawet jeśli doświadczenie płci obu osób sa podobne). Ponadto, przez formę badania (kwestionariusz internetowy), zapewne łatwiej nam dotrzeć do osób młodych, które zwykle więcej czasu spędzają w internecie i poruszają się po nim sprawniej.

Rozkład wieku wśród osób badanych jest podobny do tego w anglojęzycznym badaniu Gender Census.

Warta zauważenia jest znacząca różnica w wielkości grup osób, które zadeklarowały, że przypisano im przy urodzeniu płeć żeńską (2434) i męską (462). Wynikać ona może z wielu powodów, takich jak różnice w społecznym przyzwoleniu na przekraczanie granic płci, w socjalizacji, w poziomie przywileju związanego z płcią (a co za tym idzie: motywacji do kwestionowania swojej płci).

W rozmowie z autorkami reportażu „Mów o mnie ono” psychoterapeutka i seksuolożka specjalizująca się w pracy z osobami trans, dr Marta Dora mówi: „Wśród moich pacjentów w grupie wiekowej 13-15 lat przeważają osoby, którym przypisano przy urodzeniu płeć żeńską. Z kolei w grupie 18-35 lat jest odwrotnie.” Zwraca uwagę na społeczny kontekst takiego stanu rzeczy: osoby postrzegane jako dziewczynki/kobiety mają zwykle większe przyzwolenie na przekraczanie norm płciowych (np. w wyglądzie, zachowaniu), z kolei dla osób postrzeganych jako chłopcy/mężczyźni, wiąże się to z większym ryzykiem wyśmiania, przemocy i odrzucenia (Skrzydłowska-Kalukin i Sokolińska 2022: 255-256). Jeśli weźmiemy pod uwagę te kwestie oraz fakt, że niebinarność jest pojęciem stosunkowo nowym w Polsce, to nie zaskakuje, że częściej identyfikują się z nim osoby AFAB.

Wreszcie, w zeszłym roku Paula Felix Olejniczak zwrociła nam uwagę na badanie (Smith 2008), które wskazuje, że osoby socjalizowane do roli kobiety z reguły częściej wypełniają kwestionariusze, co może być dodatkowym czynnikiem zwiększającym przewagę osób AFAB w próbie badawczej.

Nazewnictwo

„Rodzaj nijaki” czy „rodzaj neutralny”?

W tym roku po raz pierwszy spytałośmy o preferencje osób niebinarnych w kwestii nazewnictwa form takich jak „zrobiłom” czy „byłoś”. Choć jako kolektyw promujemy używanie nazwy „rodzaj neutralny” zamiast „rodzaj nijaki” ze względu na negatywne konotacje „nijakości”, to i tak zaskoczyły nas wyniki – aż 69,1% osób niebinarnych woli zmianę nomenklatury, podczas gdy tylko 16,1% opowiada się za starą nazwą. 14% osób nie ma w tej kwestii zdania.

Znacząca przewaga osób, które wolą określenie „rodzaj neutralny”, wskazuje, że ma sens zabieganie o upowszechnienie tej właśnie nazwy. Jednocześnie warto zaznaczyć, że nie jest to rozwiązanie idealne. Choć określenie „rodzaj neutralny” jest podobne do angielskiego „neuter”, niemieckiego „das Neuter” czy łacińskiego „neutrum” i pozbawione przykrych konotacji „nijakości”, może się mylnie kojarzyć z terminem „język neutralny płciowo”. Formy niewskazujące na płeć (np. „osoba respondencka” zamiast „respondentka”) czy unikanie zaznaczania rodzaju gramatycznego (np. „był_ś” zamiast „byłeś”) są czymś innym niż użycie formy rodzajowej systemowo równorzędnej z męską i żeńską (na tę równorzędność określenie „rodzaj nijaki” bardziej jednoznacznie wskazuje). Kilka osób respondenckich zwróciło na to uwagę, np.: „mam wrażenie, że «rodzaj neutralny» mogłoby być nazwą na wszystkie rodzaje, które nie są binarne. Czyli np dukaizmy też” „[rodzaj] neutralny nie jest tak naprawdę neutralny - nie użyłobym go w stosunku do osoby, której używanego rodzaju gramatycznego nie znam” „[są to wyrażenia] używane do podkreślenia jakiejś płci, a nie niepłci. Są jakieś, więc nie nijakie. Są też sygnalizujące coś, więc nie neutralne.”

Nierzadko zdarza się, że osoby niezbyt zaznajomione z tematyką języka inkluzywnego płciowo traktują terminy „język osób niebinarnych” (czyli to, jak mówią o sobie konkretne osoby) i „język neutralny płciowo” wymiennie (pisałośmy o tym np. tutaj). Dla nich określenie „rodzaj neutralny” może być mylące. Warto więc zaznaczyć, że chodzi o formę zwykle nazywaną „rodzajem nijakim”.

Wśród dopisków znalazły się też inne ciekawe propozycje takie jak „rodzaj niebinarny” czy „rodzaj łosiowy”. Są bardziej jednoznaczne, choć pierwsza może sugerować, że każda osoba niebinarna używa (lub powinna używać) tej formy (nawet jeśli faktycznie stanie się ona pewnym standardem na miarę angielskiego „singular they”, to przecież używanie jakiejkolwiek innej formy, nie ujmuje nikomu niebinarności!).

…wśród osób używających tych form

Powyższe liczby odnoszą się do ogółu niebinarnych osób respondenckich – ale ciekawiło nas jednak również, czy w podgrupie osób używających form łosiowych (1452 osób) sprawa wygląda inaczej.

Nazwę „rodzaj neutralny” woli 73% osób używających tych form (w porównaniu do 69,1% w ogóle), „rodzaj nijaki” – 14,7% (ogół: 16,1%), a 11,7% (ogół: 14%) nie ma zdania. A zatem, choć dokładne liczby nieco się różnią, to ogólny trend jest taki sam w obu grupach.

Używane formy

Rodzaj gramatyczny używany w mowie

Na pierwszy rzut oka, wyniki pytania nt. form używanych w mowie są bardzo podobne do zeszłorocznych.

Podobnie jak w poprzednich latach, popularne jest używanie w mowie form męskich (60,9%) i żeńskich (47,9%); liczby te obejmują osoby używające tych form wymiennie. Po raz pierwszy jednak rodzaj neutralny (48%) wyprzedza (choć bardzo nieznacznie, ledwie o 0,1 p.p.) którąś ze standardowych form! Wzrost popularności rodzaju neutralnego pomiędzy dwoma pierwszymi edycjami naszego badania był uderzający (25,5% → 43,1%), w tym roku jest dużo mniejszy, choć dalej może zaświadczać o pewnym trendzie. Jesteśmy niezwykle ciekawe, czy w kolejnych latach rodzaj neutralny zdeklasuje również męski, zbliżając się do statusu niejako „domyślnej” formy dla osób niebinarnych. Póki co, 52% osób respondenckich nie wybrało tej formy jako przynajmniej jednej z tych, które im odpowiadają.

Widoczne są różnice, gdy weźmiemy pod uwagę płeć przypisaną przy urodzeniu badanych osób. Osoby AMAB najczęsciej decydują się na unikanie form nacechowanych płciowo; u osób AFAB ta strategia jest na drugim miejscu po rodzaju męskim. Najpopularniejsze normatywne formy rodzajowe wśród osób AMAB to kolejno: rodzaj neutralny, rodzaj męski, rodzaj żeński. U osób AFAB przoduje rodzaj męski, za nim żeński i dopiero neutralny. Osoby AMAB częściej sięgają po dukaizmy i wszystkie formy mnogie.

Dopiski

• „byłm zmęczon” 4
• „byłum zmęczone” 4
• „byłam zmęczony, byłem zmęczona” 3
• „bylim zmęczeni” 2
• „byłæm zmęczonæ” 2
• „byłem zmęczone” 2
• „byłym zmęczony” 2
• „byłmiaum zmęczone” 1
• „byłom zmęczono” 1
• „byłom zmęczonu” 1
• „byłovm zmęczonov” 1

Zaimki używane w piśmie

Formy „podstawowe” („ono/jego”, „onu/jenu” i „oni/ich”) są w swoich grupach zdecydowanie popularniejsze od bazujących na nich alternatyw. Najpopularniejszą z alternatyw dla standardowego „ono/jego” (29,1%, +2 p.p. w stosunku do zeszłego roku) jest neologiczne „ono/jeno” (15,4%, +2,7 p.p.), którym posługuje się m.in. tłumacz Artur Łuksza jako odpowiednikiem angielskiego „singular they”. W tym roku, podążając za powtarzającymi się w poprzednich edycjach dopiskami, dodałośmy opcję „ono/ich”, którą wybrało aż 13,8% osób badanych (czyniąc „ono/ich” trzecią pod względem popularności formą korespondującą z rodzajem neutralnym). W liczbie mnogiej formy męskoosobowe („oni/ich”; 17,7%, -3,2 p.p.) są wyraźnie popularniejsze od niemęskoosobowych („one/ich”; 4,9%, -1,4 p.p.).

Wśród form placeholderowych najpopularniejsze są iksy.

Ze względu na mnogość opcji, zgrupowałośmy ze sobą podobne zaimki, by lepiej widzieć trendy:

W piśmie, tak samo jak w mowie, przodują formy męskie (53,4%, -1,7 p.p.), za nimi rodzaj neutralny (46,2%, +3,1 p.p.) i wreszcie formy żeńskie (41,6%, -0,2 p.p.) Wyraźniejsza jest w piśmie przewaga rodzaju neutralnego nad żeńskim – podczas gdy w pytaniu o mowę ten pierwszy przodował jedynie o 0,1 p.p., w piśmie jest to już przewaga 4,6 p.p.

Wyniki są zbliżone do tych z poprzedniego pytania. Widzimy też jak bardzo popularne są niewymawialne formy graficzne / placeholderowe (np. „onx” czy „on_”) - używa ich 43,6% osób badanych (spadek o 2,5 p.p. w stosunku do zeszłego roku).

Osoby AFAB częściej wybierają standardowe binarne formy, choć jednocześnie rzadziej niż osoby AMAB deklarują używanie wyłącznie tych form. Częściej też używają form mnogich i graficznych. Osoby AMAB za to, częściej korzystają z form postpłciowych.

Dopiski

• on/ich 9
• on/jenu 1
• ona/ich („ona jest fajna”, „lubię ich zwierzątko”) 2
• ono/tego 4
• ono/jegu 1
• ono/jejo 1
• ono/jewo 1
• ono/nego 1
• ono/onego 1
• ono/to 1
• ono/[imię] 1
• ons/jeso 1
• onu/ich 1
• onu/jego 1
• onu/jegu 1
• onu/jeno 1
• osoba/osoby 6
• [imię] 5
• miau/mrr 1
• miau/prr 1
• miau/miaugo 1
• to/tego 6
• to/jego 1

Formy rzeczownikowe

Wyniki pytania dotyczącego form rzeczownikowych są niemal identyczne z zeszłorocznymi. Ponownie najpopularniejsze są maskulatywy (68,2%, +0,4 p.p.), za nimi osobatywy (67,5%, +2,1 p.p.) i wreszcie – wyraźnie niżej – feminatywy (40,5%, +1 p.p.). Choć popularność samego rodzaju neutralnego nieznaczne wzrosła, to neutratywy wybierano nieco rzadziej niż w zeszłym roku (11,7%, -2,6 p.p.). Dużo niżej plasują się iksatywy (19,9%, -4,3 p.p. – najbardziej istotna różnica z zeszłym rokiem) i dukatywy (6,8%, -2,1 p.p.)

Popularność maskulatywów może wynikać z tego, że powszechnie wciąż uznawane są one za formy generyczne (czyli np. „nauczyciel” może być osobą dowolnej płci), ale też z tego, że znaczna część osób respondenckich to osoby z przypisaną płcią żeńską. Używanie przez nie maskulatywów jest względnie bezpieczną (bo uznawaną za „poprawną” według normatywnych reguł) formą, która pozwala im się jakoś zdystansować od form kojarzonych z ich przypisaną płcią. Ponadto, feminatywy bywają stygmatyzowane, uznawane za mniej „poprawne” lub „niepoważne”.

Używanie neutratywów może wiązać się z dodatkowymi trudnościami. Poza tym, że mogą być uznawane za „niepoprawne”, a jako formy jednoznacznie wskazujące na płciową nienormatywność narażają osobę na transfobię, mogą być też trudne do utworzenia. Nie wypracowano (póki co) jednoznacznych reguł ich derywowania. O ile użycie czasowników czy przymiotników w rodzaju neutralnym może być dośc intuicyjne, to formy rzeczownikowe niosą ze sobą dużo więcej trudności.

Z kolei, osobatywy są względnie łatwe do tworzenia i bliższe standardowej polszczyźnie niż neutratywy. Choć używane generycznie są neutralne płciowo, to użyte w stosunku do konkretnej osoby mogą konotować niebinarną tożsamość (także w przypadku osób, które posługują się na co dzień tylko męskimi lub żeńskimi formami czasowników, przymiotników i zaimków).

Popularność dukatywów konsekwentnie spada (10,4% w 2021, 8,9% w 2022, 6,8% obecnie). Choć w pierwszej edycji badania, były nieco bardziej popularne od samego rodzaju postpłciowego w mowie, trend ten nie został zachowany.

Wreszcie, popularność iksatywów istotnie spadła. Ponieważ w zeszłym roku pytałośmy o nie po raz pierwszy, trudno mówić o możliwych trendach na przestrzeni lat.

Wśród osób AMAB, najpopularniejsze są osobatywy; maskulatywy są na drugim miejscu. Wyniki wśród osób AFAB odpowiadają ogólnym trendom.

Dopiski

• doktorantum, antropologum, nauczycielum, członkum 2
• fæ organizującæ, fæ nauczajcæ, fæ pracowniczæ 1
• istota nauczająca, istota partnerska, ludź pracujące 1
• programist*ka 1
• skrótowce: nauczyci, partne, pracowni 1 (sugerowana tu nazwa jest o tyle niefortunna, że „skrótowce” to określenie już istniejące, oznacza formy takie jak AGD czy GUS… może zamiast tego „skrótywy”? – przypis redakcji)
• nazwy czynności zamiast osób: wolontariat zamiast wolontariusz/ka/szcze 1
• unikanie: robię tłumaczenia, odpowiadam za jakość 1

Formy grzecznościowe

Podobnie jak w poprzednich latach, większość osób respondenckich (66,5%) zadeklarowała, że chce, by zwracać się do nich „per Ty” także w oficjalnych sytuacjach, w tym 16,4% chciałoby, żeby używać wyłącznie tej formy. Istotnym czynnikiem może tu być niska średnia wieku osób badanych.

Normatywne („Pan”, „Pani”) i pół-normatywne („per Wy”, „państwo” – zarówno z uzgodnieniem pojedynczym, jak i mnogim) cieszą się w miarę podobną popularnością, tak jak w poprzednich latach. Możemy jednak zauważyć ciekawy trend. W pierwszej edycji bardzo nieznacznie prowadziła wśród wspomnianych form forma „państwo”. W zeszłorocznej edycji częściej wybierano „pan”. W tym roku jest tak samo. Być może ma na to wpływ fakt, że wśród osób respondenckich dominują osoby z przypisaną płcią żeńską; podobny wniosek wysnułośmy, komentując popularność maskulatywów w pytaniu o formy rzeczownikowe. Inaczej jednak niż w przypadku maskulatywów, których użycie w odnieseniu do osoby uznawanej za kobietę lub prezentującej się kobieco nie dziwi, mówienie do niej per „Pan” może dużo bardziej zwracać uwagę.

Neologiczne zwroty grzecznościowe od pierwszej edycji cieszą się zdecydowanie mniejszą popularnością. Wybierano je nieznacznie rzadziej niż w zeszłym roku: „pań” wybrało 4,8% osób (-1,6 p.p.), a „panu” – 9,4% (-0,4 p.p.).

Ogólnie wydaje się, że najchętniej sięgamy po formy standardowe lub bliskie standardowi (rodzaje męski, żeński i neutralny, osobatywy, maskulatywy), zatem w przypadku form grzecznościowych może być podobnie. Osoby respondenckie sięgają po formy „Pan” i „Pani” albo niestandardowe w odniesieniu do jednej osoby, ale jednak systemowe „Państwo”.

Osoby AMAB częściej odrzucają formy grzecznościowe. Rzadziej niż osobom AFAB odpowiada im forma „pan”, co nie zaskakuje. Ciekawe jest jednak to, że w przypadku formy „pani” różnice między osobami AFAB a AMAB są dużo mniejsze (osoby AMAB wybierają „pani” nieco częściej). Osoby AFAB częściej deklarują, że forma „państwo” im odpowiada.

Dopiski

• Pano 12
• Panæ/Panæmu (np. „czy mógłbym zrobić coś dla Panæ?”, „czy panæ czuje się dobrze?”, „czy może pomóc panæmu z tym zadaniem?”) 1
• Panio 1
• Paniszczę 1
• Panum 1
• Panx 1
• Pannx 1
• Pany 1
• Osoba (czy „życzy sobie Osoba”) 8
• Twoja osoba/Pańska osoba 1
• Byt 1
• To 1
• Towarzyszka 1
• Towarzyszcze 1
• Towarzyszu 1
• Towarzysz 1
• [imię] 4
• [tytuł/nazwa zawodu] 3

„Konsekwentność” liczby mnogiej

Dość często pojawia się w naszej skrzynce pytanie (zwłaszcza od osób tłumaczących) o to, jak dokładnie działa gramatyczna liczba mnoga opisująca pojedynczą osobę. Jeśli ktosio, chcąc uniknąć wyboru między „zrobiłam” a „zrobiłem”, decyduje się na, powiedzmy, „zrobiliśmy” – to czy wtedy „konsekwentnie” używa liczby mnogiej również wtedy, gdy dane słowo nie jest nacechowane płciowo (np. „robię” → „robimy”), czy też „konsekwentnie” stosuje liczbę mnogą tylko tam, gdzie pomaga to uniknąć binarności? Czy stosuje ją również wobec rzeczowników (np. (ci) nauczyciele, (te) partnerza, (te) pracownice), czy nie (np. (ten) nauczyciel, (to) partnerze, (ta) pracownica)? Aby móc na te pytania odpowiedzieć, w tym roku po raz pierwszy zadałośmy je podgrupie osób, które zaznaczyły, że używają wobec siebie którejś/którychś z form liczby mnogiej (599 osób).

Można tu dodać, że – jak podają Dubisz i in. (1995: 96) – grzecznościowe użycie męskoosobowych form mnogich (obecnie w niektórych dialektach polszczyzny) zakłada użycie pojedynczych form rzeczowników, podczas gdy inne części mowy pozostają w formie mnogiej, czyli np. „nasi dziadek przyszli”, „usiądźcie, mamo”. Podobnie w przypadku historycznego pluralis maiestatis, np.: „My, Stanisław August, z Bożej Łaski Król Polski (…), byliśmy także tego zdania (…)”.

Widać zatem, że nie ma jeszcze jednoznacznej odpowiedzi na nasze pytania – większość osób nie zastanawiało się jeszcze nad tymi kwestiami, używa obu opcji wymiennie, albo nie ma zdania. Ale wśród osób, które wolą jedną z opcji, przeważa bardziej ograniczone użycie form mnogich; być może ma to związek z tym, jak funkcjonuje w naszym języku grzecznościowe użycie form mnogich. Bardzo ciekawi nas, jak będzie się ta kwestia kształtowała w nadchodzących latach.

Zaimki w języku angielskim

Jak w poprzednich latach, zdecydowanie największą popularnością (82%, +0,9 p.p.) cieszy się singular „they”.

Dalej plasują się standardowe „he” (43,6%, -2,4 p.p.) i „she” (32,9%, -1,7 p.p.). Wybierane są znacznie rzadziej niż rodzaj męski (60,9% w mowie, 53,4% w piśmie) i żeński (47,9% w mowie, 41,6% piśmie) w języku polskim.

Co bardzo interesujące, kolejną pod względem popularności formą jest zaimek „it”, który zaznaczyło jako co najmniej akceptowalny aż 15,2% badanych osób (jest to o 1,7 p.p. mniej niż w zeszłym roku, choć wciąż znacznie więcej niż 7,7% w edycji z 2021). „It” przewyższa popularnością wszystkie neozaimki, w tym najczęściej wybierane „xe/xem” (10,8%, -2,4 p.p.).

Łączna popularność neozaimków nieznaczne przewyższa popularność „it” - przynajmniej jeden neozaimek zaznaczyło 16,4% osób badanych (spadek o 4,1 p.p. w stosunku do zeszłego roku).

Wyniki te względnie pokrywają się z anglojęzycznym Gender Census.

Osoby AFAB częściej sięgają zarówno po „they”, jak i neozaimki. Jednocześnie, jeśli popatrzeć na popularność poszczególnych neozaimków, to jedynie „xe/xem” i „ze/zir” częściej wybierały osoby AFAB; w przypadku wszystkich pozostałych form, zaznaczających je osób AMAB jest więcej.

Dopiski

• xe/xir 6
• xhe/herm/heir 3
• xe/hir 1
• xe/xer 1
• xie/xer 1
• ae/aem 1
• ce/cer/cers/cerself 1
• fee/fi 1
• hir/hirs 1
• ie/iem 1
• pri/prin 1
• qui/quem, caw/caws, ţei/ţem 1
• sie/hir 1
• shi/hir 1
• theo/them 1
• thou/thee 1
• ze/zem 1
• [różnorodne nounself]

Motywacje

Powody nieużywania form niebinarnych

Nasze badania dotyczą tego, jak osoby respondenckie chcą mówić o sobie i jak chcą być określane, nawet jeśli nie zawsze jest to możliwe. W zeszłym roku po raz pierwszy zapytałośmy osoby respondenckie, co sprawia, że nie używają na co dzień niestandardowych form rodzajowych. 25,8% (+0,2 p.p.) osób zadeklarowało, że standardowy rodzaj męski i żeński po prostu bardziej im odpowiadają. Już tylko jednak 10,4% (+1 p.p.) zgłosiło, że bez przeszkód używa niestandardowych („niebinarnych”) form.

Najczęściej podawaną przyczyną niedecydowania się na „niebinarne” formy był strach przed transfobią/enbyfobią – 60,3% (-2,4 p.p.). 33,5% (-2,6 p.p.) osób podało, że ciężko im się przyzwyczaić do niestandardowego języka. Co smutne, aż 41,4% (-4,7 p.p.) osób jako powód podało strach przed stygmatyzacją z powodu „niepoprawnego” języka. W tym roku dodałośmy odpowiedź „nie jestem wyoutowanx”, którą zaznaczyło 40% badanych osób.

W komentrzach do odpowiedzi dodawanych przez część osób respondenckich pojawiały się też wypowiedzi takie jak: „nie chcę żeby ludzie bali się ze mną rozmawiać bo nie wiedzą jak się zwrócić”, „Nie chcę robić zamieszania a wiem, że nawet jeśli ktoś ma dobre intencje, mogę wprowadzić tą osobę w dyskomfort, bo będzie się bać że popełni błąd”, „nie chcę «utrudniać» ludziom życia”, „innym trudno się ich [niestandardowych form] używa”, „Nie chce robić innym problemu swoją tożsamością”, „nie chcę sprawiać trudności innym ani wprowadzać zamieszania”. Z jednej strony, smuci nas, że część osób niebinarnych uważa swoje potrzeby w zakresie języka za ciężar dla innych, z drugiej – takie odpowiedzi mogą pomóc odkłamać mit o „roszczeniowych osobach trans”, które domagają się „specjalnego traktowania”, gdy mówią nt. odpowiedniego języka. Podobny głos pojawia się w badaniu Matyldy Majewskiej (2022: 38), w którym osoba podkreśla, że ważniejsza od „poprawności” form rodzajowych jest wyrozumiała i empatyczna postawa innych.

Mimo coraz większej obecności osób niebinarnych w mediach i popkulturze, wciąż wiele osób nie ma świadomości, że coś takiego jak niebinarność w ogóle istnieje. W dopiskach przewijały się nawiązujące do tego odpowiedzi w rodzaju „nie chcę musieć tłumaczyć innym czym jest niebinarność”.

W przyszłorocznym Spisie dodamy jako opcje do wyboru następujące najczęściej przewijające się dopiski:

• nie chcę innym sprawiać problemów, robić zamieszania,
• męczy mnie tłumaczenie tematu, nie chcę ściągać uwagi na temat mojej płci,
• problemy z opanowaniem gramatyki tych form,
• żadna z proponowanych form mi nie odpowiada,
• nie chcę brzmieć niepoważnie, nieprofesjonalnie, ośmieszyć się,
• jeszcze nie wiem, których form chcę używać,
• osoby z mojego otoczenia i tak by ich nie używały,
• poczucie osamotnienia w używaniu nienormatywnych form.

Te same trendy są zachowane, jesli spojrzymy na podział ze względu na przypisaną przy urodzeniu płeć. Zwraca jednak uwagę, że osoby AMAB częściej czują się swobodnie, używając niestandardowych form: 13,6% osób AMAB i tylko 9,7% osób AFAB deklaruje, że to robi.

Powody wyboru form

Spytałośmy również, co wpłynęło na czyjąś decyzje o wyborze takich, a nie innych, form rodzajowych.

Zdecydowanie przoduje odpowiedź „bliższe identyfikowanie się z daną binarną płcią”, którą zaznaczyło 48,9% (-4,1 p.p.) badanych. Dalej jest „popularność danej formy” (28,3%, +2,9 p.p.), „presja otoczenia” (23,2%, -0,2 p.p.), „opinie osób eksperckich” (14,4%, -1,5 p.p.) i wreszcie nasz „Manifest Niebinarnej Polszczyzny” (9,9%, -0,8 p.p.).

Osoby AMAB wyraźnie częściej kierują się popularnością danej formy i opiniami osób eksperckich.

Dopiski dają nam znać, że wśród opcji do wyboru za bardzo skupiłośmy się na czynnikach zewnętrznych, podczas gdy dla wielu osób zdają się one nie być aż tak istotne. Najwięcej ręcznie dopisanych odpowiedzi jako powód wyboru form podawało po prostu… „takie mi najlepiej pasują”, „tak mi najwygodniej”, „z tymi czuję się komfortowo”, „osobiste preferencje”, „vibe”, itp. Dlatego w przyszłym roku dodamy następujące najczęściej pojawiające się powody:

• komfort, poczucie dopasowania, vibe,
• estetyka,
• przyzwyczajenie,
• łatwość użycia,
• używanie tych form daje mi euforię płciową,
• inspiracja książką, filmem, serialem, itp.,
• inspiracja osobą z mojego otoczenia.

Wybór imienia

W tym roku po raz pierwszy zapytałośmy osoby respondenckie o to, jakim posługują się imieniem.

Nieco ponad 1/3 badanych (35,7%) zgłosiła, że po prostu używa imienia nadanego przez rodziców (np. Aleksander). 10,8% osób zdecydowało się używać jego neutralnej płciowo formy (np. Alex), a 3,4% - formy kojarzonej z płcią „przeciwną” niż ich przypisana (np. Aleksandra). Łącznie niemal połowa badanych (49,8%) używa jakiejś formy imienia nadanego przez rodziców.

Z kolei 45,6% osób respondenckich posługuje się imieniem niezwiąznym z tym nadanym przez rodziców, w tym: 26,4% – imieniem odbieranym jako neutralne płciowo, 13,7% – imieniem odbieranym jako nacechowane płciowo, a 5,5% – rzeczownikiem, który nie był tradycyjnie używany jako imię.

Pozostałe 4,6% osób nie zaznaczyło żadnej z podanych opcji, a jedynie dopisało własną odpowiedź. Wśród dopisków najczęściej pojawiały się głosy, że dana osoba używa dwóch imion (lub imienia i ksywki) w zależności od sytuacji i poziomu akceptacji w danej grupie, że wciąż jest na etapie poszukiwania nowego imienia, wątpliwości czy dane imię można uznać za nienacechowane płciowo, a także bardziej szczegółowe opisy powodów wyboru danego imienia. Część osób podała, że planuje oficjalnie zmienić imię, ale jeszcze tego nie zrobiła (w przyszłym roku doprecyzujemy treść pytania, by zaznaczyć, że chodzi o imię faktycznie używane, a niekoniecznie obecne w dokumentach).

Osoby AMAB częsciej decydują się pozostać przy imieniu nadanym przez rodziców. Z kolei, osoby AFAB częściej używają neutralnych płciowo imion.

Język neutralny płciowo

Opisywanie grup mieszanych

W tej edycji po raz drugi spytałośmy osoby respondenckie, jakich form chcą używać do mówienia o mieszanych grupach. Można było zaznaczyć więcej niż jedną opcję; dlatego wyniki nie sumują się do 100%.

Zdecydowanie przoduje normatywny rodzaj męskoosobowy, który wybrało aż 78,5% (+1,7 p.p.) badanych osób, minimalnie więcej niż w poprzednim roku. Niemal jedna trzecia osób respondenkich – 32,4% (+1,1 p.p.) – zaznaczyła rodzaj niemęskoosobowy, minimalnie więcej niż w poprzednim roku.

Popularność zaproponowanych przez nas form „łosiowych” nieco spadła w stosunku do zeszłego roku - wybrało je 16,2% (-2,6 p.p.). Podobnie w przypadku dwóch innych form neologicznych: mnogiego rodzaju postpłciowego, który wybrało 3,9% (-1,9 p.p.) osób respondenckich i form za neozaimkiem „onie”, które zaznaczyło 3,9% (-0,6 p.p.) osób.

Mimo nieznacznych różnic, wyniki są niemal zbieżne z zeszłorocznymi.

Wśród dopisków najczęściej pojawiały się wzmianki o unikaniu form nacechowanych rodzajowo (najczęściej przez użycie rzeczowników „osoby”, „zespół”, „grupa”). W drugiej kolejności pisano o dostosowywaniu form do składu grupy (jeśli jest więcej kobiet, to forma niemęskoosobowa, jeśli więcej mężczyzn – to męskoosobowa; jedna osoba napisała, że jeśli przeważają osoby niebinarne, to używałaby mnogich form rodzaju neutralnego). Pojawiał się także splitting męsko- i niemęskoosobowych form (zwykle jako „zrobiliśmy i zrobiłyśmy”, ale też „zrobiliłyśmy”). Jedna osoba zaproponowała formę „zrobiłoliśmy, poszłoliście” jako zmieszanie mnogiego rodzaju neutralnego i męskiego. Pojawiły się formy graficzne: iksatywy, zapis z gwiazdką i podkreślnikiem.

Osoby AMAB rzadziej używają formy męskoosobowej i zdecydowanie częściej niemęskoosobowej. Częściej też decydują się na formy neologiczne.

Dopiski

• [unikanie nacechowania rodzajowego] 40
• [dostosowanie form do składu grupy] 16
• zrobiliśmy i zrobiłyśmy [splitting] 10
• zrobiliłyśmy, zrobiłyliście 4
• zrobiliśmy / zrobiłyśmy [naprzemiennie] 1
• zrobiłoliśmy, poszłoliście 1
• było się wam, poszło się wam 1
• zrobiłe, poszłe, byłe 1
• my byli, my zrobili 1
• [formy graficzne] 7

Etykietki

Etykietki opisujące płeć

Ta część ankiety oferowała bardzo dużo opcji do wyboru (można było wybrać więcej niż jedną), ponieważ miała za zadanie sprawdzić kilka rzeczy – nie tylko jakimi określeniami osoby niebinarne opisują swoją płeć, ale także, czy preferują zapożyczenia z angielskiego, a jeśli tak, to w jakiej formie.

Tegoroczne wyniki potwierdzają nasze obserwacje z poprzednich lat:

Określenia angielskie są popularniejsze od rodzimych, np. termin „nonbinary” wybrało 67,7% osób a polskie „niebinarn_” – 58,5%. Angielskie „enby” wybrało 44,2% badanych osób, a „niebinie” - już tylko 6,7% (istotnym czynnikiem może też być tu rodzaj gramatyczny „niebinia”; większość angielskich rzeczowników nie ma przypisanego rodzaju).

Najczęściej wybieranym określeniem było „nonbinary” (67,7%) Wysoko plasują się też: „niebinarn_” (58,5%), „queer” (50,1%), „osoba” (49,5%), „enby” (44,2%), „nb” (41,5%). Wszystkie powyższe określenia możemy traktować jako „parasolowe”; nie zaskakuje więc, że wybrało je wiele osób. Zwraca uwagę fakt, że nie ma żadnego terminu, który odpowiadałby wszystkim przebadanym osobom. Warto też jednak pamiętać, że próba badawcza dobierana była możliwie szeroko i uwzględniała także osoby dopiero poszukujące swojej tożsamości; określenie „rozważając_ swoją płeć” 11,6% osób, a „gender questioning” – 12%.

Wśród etykietek bardziej szczegółowo opisujących doświadczenie płci danej osoby najpopularniejsze były te opisujące brak poczucia płci – „agender” (22,4%), „apłciow_” (11,4%) i „agenderow_” (8,1%) – oraz płynną tożsamość płciową – „genderfluid” (23,2%), „płynnopłciow_” (8,8%) i „płynnogenderow_” (4,4%). Widzimy tutaj też, że utrzymuje się widoczny od pierwszej edycji badania trend: zapożyczenia z angielskiego są znacznie popularniejsze niż ich polskie tłumaczenia; jeśli jednak już decydujemy się na polski termin, wolimy tłumaczyć go w całości, tj. zastąpić angielską cząstkę „-genderow_” polską „-płciow_”.

Jedynie 43,6% badanych osób identyfikuje się jako transpłciowe (tj. wybrało przynajmniej jedną etykietkę z cząstką „trans-”). Można przywołać tu badanie Granta i in. (2011: 16), które pokazuje, że wśród ogółu przebadanych osób transpłciowych w USA, 26% utożsamiało się z określniem „trans” jedynie „do pewnego stopnia”, podczas gdy 10% nie utożsamiało się z nim wcale, oraz obserwację Alexa Iantaffiego (2017: 285), że wiele osób niebinarnych nie czuje się „wystarczająco trans”, a także iż uwzględnienie doświadczeń osób niebinarnych zamazuje wyraźne różnice między cis- a transpłciowością. Choć współczesne rozumienie „transpłciowości” jako „nieutożsamiana się (w jakiś sposób) z płcią przypisaną przy urodzeniu” niejako z automatu uwzględnia osoby niebinarne, to również w mediach możemy często zaobserwować wyrażenia w rodzaju „osoby trans i niebinarne”. Jednocześnie jednak, określenia odnoszące się do transpłciowości wybierane są coraz częściej: w zeszłym roku zaznaczyło je 40,3% osób (3,3 p.p. mniej), a w pierwszej edycji badania – 31,8% (czyli aż 11,8 p.p. mniej niż w tym roku).

30,7% badanych osób opisuje się przy pomocy „binarnych” określeń (tj. „kobieta”, „kobiec_”, „mężczyzna”, „męsk_”). Jest to tylko 0,2 p.p więcej niż w zeszłym roku, ale aż 12,7 p.p. więcej niż w pierwszej edycji. Takie łączenie ze sobą pozornie rozłącznych terminów (np. „niebinarna kobieta”) może świadczyć o coraz swobodniejszym podejściu do kwestii etykietek zamiast prób wpasowywania się w sztywne definicje.

W pytaniu była też możliwość dopisywania własnych odpowiedzi. Jedna z osób napisała, że odpowiadają jej inne męskobrzmiące określenia niż „mężczyzna”, np. „chłopak”, „gość” czy „facet” (to ostatnie pojawiło się też w innej odpowiedzi). Poza tym zapropnowano określenia „demifacet” i „niefacet” oraz „demimężczyzna”. Inna osoba napisała, że odpowiadają jej określenia „chłopak” i „dziewczyna”, bo oznaczają dla niej coś innego niż „mężczyzna” i „kobieta”; również w innej odpowiedzi podano, że o ile osoba nie chce być nazywa „kobietą”, to nie ma problemu z byciem określana jako czyjaś „dziewczyna”. Jedna z osób napisała „jestem «kobietą» tylko, kiedy mowa o feminizmie”. Dwie opisały się jako „baba”, przy czym jedna dodała, że pasują jej też określenia „chłop” i „babochłop” (które pojawiło się w jeszcze jednej odpowiedzi), zaznaczając że dobrze ją opisują, choć „nie każdy je lubi” (bezpiecznie jest założyć, że zdecydowana większość osób płciowo nienormatywnych uznałaby je za raniące). Pojawiły się określenia „osoba kobieca” i „osoba okołokobieca” oraz „demikobieta”. Dwie osoby podały określenie „człowiek”.

Pojawiło się kilka interesujących wariacji określenia „niebinarność”: „niebinarko”, „niebinarzę”, „niebinarek”, „niebinar” i „nyanbinary”.

A także kilka (prawdopodobnie) żartobliwych odpowiedzi, m.in: „idk man, i'm just vibing”, „przekoszony dżender”, „agnostycyzm płciowy”, „Jestem gendefluid, więc dla żartu często określam się jako «ciecz» :)”.

Etykietki opisujące seksualność (i romantyczność)

Jest to interesująca kwestia, ponieważ dominujący dyskurs nt. orientacji seksualnej (i romantycznej) mocno opiera się na binaryzmie płciowym. Określenia „homo-”, „hetero-” i „biseksualność” powstały, gdy w powszechnej świadomości istniały tylko dwie przeciwstawne i rozłączne kategorie płciowe. Obecnie może zaobserować zarówno wiele nowych pojęć, jak i redefinicję znaczeń tych wcześniej istniejących.

Zdecydowanie najpopularniejszym określeniem było „queer”, które wybrała nieco ponad połowa badanych osób (51,9%). Dalej plasują się „biseksualn_” (28,1%) i „panseksualn_” (25,2%). Inne określenia spod parasola biseksualności wybrało już mniej osób: jako „omniseksualne” określiło się 5,3% osób, a jako „multiseksualne” – 1,2% Łącznie co najmniej jedno z określeń opisujących pociąg do więcej niż jednej płci wybrało 48,2% W dopiskach pojawiło się też okreslenie „poliseksualn_” (zob. niżej).

12,8% osób określiło się jako „homoseksualne”. 17,8% zaznaczyło odpowiedź „lesbijka”, a 10,4% – „gej”. Niemal jedna czwarta badanych osób – 24,5% – wybrała anglojęzyczny termin „gay”. 1,9% osób opisało się jako „heteroseksualne”.

33% osób wybrało określenia spod parasola aseksualności, w tym: 24,1% osób opisało się jako „aseksualne”, 11% jako „demiseksualne”, a 3,1% jako „szaroseksualne”.

W dopiskach wiele razy zwracano uwagę, że orientacja seksualna i romantyczna mogą/powinny być rozpatrywane osobno. Podziału tego zabrakło, ponieważ bałośmy się, że zbyt duża liczba pytań (zwłaszcza tych z przytłaczającą liczbą opcji do wyboru) odstraszy od wypełnienia ankiety – ale widząc Wasz entuzjazm, w przyszłym roku chętnie dodamy pytanie o orientację romantyczną! 😉

Ponadto m.in. siedem osób opisało się jako „autoseksualne”. Dziewięć razy wymieniono określenie „poliseksualn_” i dwa razy „poliromantyczn_” (niekiedy cząstka „poli-” stawała się „poly-”). Siedem razy pojawiło się określenie „pedał” (raz jako dukatyw „pedału”); jedna osoba podkreślała, że wiele określeń nienormatywnych tożsamości kiedyś było wyzwiskami, inna napisała, że określa się tak ironicznie, nawiązując do swojej ekspresji płciowej, który odpowiada stereotypowi „zniewieściałego pedała”. Zaznaczamy, że mimo odzyskiwania tego określenia przez osoby, których może dotyczyć jako obelga, wiele osób wciąż odebrałoby je jako obelżywe.

Porównanie z poprzednimi edycjami

Bardzo nas cieszy rosnąca popularnosć form rodzaju neutralnego (szczególnie, że w tym roku po raz pierwszy nieznacznie wyprzedził jedną z normatywnych form). Zaskakujące, że temu trendowi towarzyszy nieznaczny spadek popularności neutratywów. Jesteśmy bardzo ciekawe, jak sytuacja będzie rozwijać się w przyszłości. Coraz więcej osób deklaruje, że używa (lub chciałoby używać) wyłącznie niestandardowych, „niebinarnych” form.

Ogólne wnioski

Porównując wyniki pierwszego i drugiego spisu, można było zaobserować bardzo zdecydowany zwrot w stronę nienormatywnych form językowych: znacznie wzrosła liczba osób wybierających rodzaj neutralny i znacznie spadła liczba tych, które wybierają jedynie formy męskie i żeńskie. Mamy nadzieję, że nasza działalność choć trochę przyczyniła się do odważniejszego wyrażania swojej tożsamości przez osoby niebinarne i częstszego sięgania po formy, które odpowiadają ich potrzebom. Obecna edycja spisu pokazuje, że wspomnianie trendy zwolniły, ale wciąż istnieją.

Popularność form rodzaju neutralnego może być sygnałem dla osób pisarskich, tłumaczących i dziennikarskich, by nie obawiały się ich używać w swoich tekstach (niemniej, ze względu na potencjalnie przykre skojarzenia warto wyjaśnić te kwestię we wstępie czy przypisie, choćby odwołując się do naszego badania).

W przypadku form rzeczownikowych, najbezpieczniejsze wydają się osobatywy, zwłaszcza jeśli nie mamy możliwości zapytać danej osoby, jak o niej mówić/pisać lub też nie mamy pewności, jak utworzyć neutratyw od danego słowa. Jako kolektyw niezmiennie zachęcamy do używania neutratywów, choć zaznaczamy, że – póki co – same osoby niebinarne nie sięgają po nie tak często.

Po co komu spis?

W polu na dodatkowe uwagi pojawiło się trochę takich, do których chciałobyśmy się odnieść.

Po pierwsze, jedna z osób respondenkich w bardzo zdecydowany sposób nawoływała do „porzucenia konceptu płci”, jednocześnie atakując samą ideę naszego badania. Szeroko do tej kwestii odniosło się Andrea w osobnym tekście.

Po drugie, ze strony innej osoby pojawiła się krytyka, że spis jest za mało rozbudowany, np. nie bada uprzedzeń wewnątrz społeczności, przez co nie będzie mógł przedstawić „recepty na problemy, z którymi mierzą się osoby niebinarne”. Choć dziwi nas oczekiwanie od badania nt. języka osób niebinarnych, że będzie zagłębiać się w tematy z nim nie związane, choć niewątpliwie ważne (z chęcią poinformujemy naszymi kanałami o rzetelnych badaniach nt. uprzedzeń wewnątrz queerowej czy konkretnie niebinarnej społeczności). Niemniej jednak uważamy, że nasze badanie przyczynia się do poprawy sytuacji osób niebinarnych:

• daje nam potrzebne dane na temat tego, jak mówią osoby niebinarne i jak chcą, by o nich mówić; powołujemy się na nie konsultując teksty i tłumaczenia oraz prowadząc szkolenia o językowej inkluzywności;
• daje nam argumenty – np. gdy prof. Bańko nazywa dukaizmy „czystą formą bez odniesienia w realnym życiu”, możemy odwołać się do danych o setkach osób, które w realnym życiu ich używają;
• badając, edukujemy – w dopiskach pojawiały się głosy osób, które właśnie z naszego badania dowiedziały się o niektórych możliwościach wyrażania się w języku;
• dzięki danym ze Spisu powstał Manifest Niebinarnej Polszczyzny;
• Spis pomaga osobom niebinarnym wybrać używane formy – 28,3% osób respondenckich mówi, że kieruje się popularnością danej formy;
• dzięki Spisowi wiemy, że unikanie niestandardowych form przez osoby niebinarne w znacznej części wynika nie z niechęci do form samych w sobie, lecz z powodów pozajęzykowych – dzięki czemu lepiej wiemy, na czym skupić nasze wysiłki aktywistyczne;
• wreszcie – jak mówią same osoby respondenckie, sprawiamy, że czują się mniej samotne.

Po trzecie, w odniesieniu do ostatniego z wymienionych wyżej punktów, chciałobyśmy zacytować niektóre spośród wielu podnoszących na duchu wypowiedzi, które osoby respondenckie umieściły w polu na dodatkowe uwagi. Bardzo nas cieszą i motywują do dalszej pracy!

• „dziękuję, że to robicie 💜”
• „Kocham was <3”
• „Dzięki za spis, dużo się uczę”
• „To było takie validating. Dziękuję za zrobienie tego spisu”
• „Dzięki, że jesteście <3 | You really make a difference”
• „Robicie świetną robotę, dzięki że jesteście 😁”
• „dzięki za waszą pracę!”
• „To co robicie jest super, dziękuję bardzo za działalność i pomoc w odnalezieniu siebie i tego jak chcę być określane :)”
• „Cieszę się że mogłam wziąć udział:)”
• „bardzo mi imponuje wasza inicjatywa, powodzenia!”
• „miłego dnia :3”
• „nie miałam pojęcia że jest tyle opcji zaimków, ale super że nasz język się zmienia i rośnie!!!”
• „Dzięki Wam wielkie za to, co robicie!❤️ | Cudownie wiedzieć, że nie jestem sam.💜”

Kolejna edycja!

Następny Niebinarny Spis Powszechny odbędzie się w lutym 2024.

Pod tym linkiem możesz zapisać się na mailową przypominajkę 😉

Bibliografia

Poza raportami z pierwszej i drugej edycji badania, w niniejszym raporcie odwoływałośmy się do następujących źródeł:

• Dubisz, Stanisław, Halina Karaś i Nijola Kolis. 1995. Dialekty i gwary polskie. Warszawa: Wiedza Powszechna.
• Gender Census 2022. Wordwide Report. Raport z badania dostępny tutaj. (dostęp: 12.04.2022)
• Grant, Jame M., Lisa A. Motter, Justin Tanis, Jack Harrison, Jody L. Herman i Mara Keisling. 2011. Injustice at Every Turn: A Report of the National Transgender Discrimination Survey. Waszyngton: National Center for Transgender Equality and National Gay and Lesbnian Task Force. Wersja elektroniczna do pobrania tutaj.
• Iantaffi, Alex. 2017. “Future Directions.” [w:] Christina Richards, Walter Pierre Bouman i Meg-John Barker (red.) Genderqueer and Non-Binary Genders. Londyn: Palgrave Macmillan. 283-296.
• Majewska, Matylda. 2022. Oddziaływanie języka na poczucie tożsamości płciowej osób niebinarnych. Praca licencjacka. Uniwersytet Gdański. Dostępna tutaj.
• Skrzydłowska-Kalukin, Katarzyna i Joanna Sokolińska. 2022. Mów o mnnie ono. Dlaczego współczesne dzieci szukają swojej płci? Warszawa: Wydawnictwo W.A.B.
• Smith, William G. 2008. Does Gender Influence Online Survey Participation?: A Record-linkage Analysis of University Facutly Online Survey Response Behavior. San José: San José State University. Do pobrania tutaj.
• Świder, Magdalena, Mikołaj Winiewski. 2017. Sytuacja społeczna osób LGBTA w Polsce, raport za lata 2015-2016. Kampania Przeciw Homofobii, Lambda Warszawa, Fundacja Trans-Fuzja; Warszawa. Report dostępny tutaj

Cytowanie

Jeśli cytujesz gdzieś nasz raport, prosimy skontaktuj się z nami i daj znać, gdzie i jak 😉

Jak cytować?

• MLA: Vos, Andrea i Szymon Misiek. 2023. „Niebinarny Spis Powszechny 2023 – wnioski.” Zaimki.pl. Kolektyw „Rada Języka Neutralnego.” [publikacja internetowa] https://zaimki.pl/blog/spis-2023
• APA: Vos. Andrea i Szymon Misiek (2023) „Niebinarny Spis Powszechny 2023 – wnioski.” Zaimki.pl. Kolektyw „Rada Języka Neutralnego.” https://zaimki.pl/blog/spis-2023
• Chicago: Vos, Andrea i Szymon Misiek. „Niebinarny Spis Powszechny 2023 – wnioski.” Zaimki.pl, Kolektyw „Rada Języka Neutralnego”, 2023, https://zaimki.pl/blog/spis-2023