zaimki.pl

Udostępnij:

Rodzaj męski (on/jego)

• Robin Marantz Henig – Dwie płcie to za mało (w: „National Geographic”), 2020

  • „Najpierw uznał się za butch lesbian – lesbijkę przejawiającą stereotypowo męskie cechy, później – osobę genderfluid, aż w końcu zdecydował się na określenie „niebinarny transchłopak”. Brzmi to trochę jak oksymoron. Czy „niebinarny” i „chłopak” się nie wykluczają? Ale taka kombinacja wydaje się Charliemu najbardziej odpowiednia. Kilka miesięcy po naszej rozmowie wybierał się na studia i miał zamiar zacząć przyjmować testosteron.”

• Ada Petriczko – Genderqueer: Nie ona. Nie on. Osoba (w: „Wysokie Obcasy”), 2015

  • „– Wiara w płeć jest spełnianiem cudzych oczekiwań. Czym innym jest gra w płeć, uprawiam ją – mówi Robert, 35-letni pisarz z Warszawy. – Nie jestem mężczyzną, chociaż lubię swoje ciało i płynące z faktu jego posiadania korzyści. Nie jestem kobietą, chociaż gdybym miał wskazać najbardziej satysfakcjonujące mnie miejsce, byłoby ono w świecie kobiet. Nie jestem gejem, bo chociaż seksualnie pociągają mnie mężczyźni, zakochuję się w kobietach. Gej to kostium, taki sam konstrukt społeczno-kulturowy jak mężczyzna i kobieta. Nigdy nie miałem płci, ta jest nomadą.”

• Bartek Biedrzycki – Confirmatio Vir Llamki, albo o wizycie Nieziemca Macka Simma na Starej Ziemi (w: „Dzieje się”), 2018

  • „Usiedli. Vir wskoczyło na łóżko i zainstalowało się tam po turecku, Simm przysiadł na obrotowym krześle przy biurku.
    – Jak dorosnę, to chcę polecieć na Marsa.
    – Przecież już byłoś u mnie dwa razy.
    – Ale ja chcę na stałe”

• Jacek Dukaj – Perfekcyjna niedoskonałość, 2003

  • „– Do Creytona powinniśmy dotrzeć w ciągu trzydziestu ośmiu k-godzin. Nawet zważywszy na utratę krwi pana i stahs McPherson–
    – Chciałuś powiedzieć – przerwał nu Zamoyski – powinniśmy byli tam dotrzeć. Samu twierdzisz, że po odcięciu od Plateau nie wiesz nawet, w którą stronę lecimy. Swoją drogą, zastanawiam się, jak to możliwe. Przecież chyba pamiętasz, gdzie celowałuś.”
  • „– To było wyzwanie na pojedynek – stwierdziła manifestacja Słowińskienu i kopnęła upuszczoną muszlę aż pod palmy. Stłukła sobie przy tym stopę i teraz podskakiwała na jednej nodze, wściekła – taki na poły komiczny behawior manifestowału Adamowi i Cesarzowi.”
  • „Jeszcze nie do końca świadomy otoczenia, zareagował w sposób stosowny dla ciążenia Farstone (lub Pałacu) – i w efekcie odbił się od bocznej ściany. Zamrugał, nie wierząc własnym oczom. Z odległości dwóch cali szczerzyłu się bowiem z niej, wielku jak posąg Stalina, Patrick Gheorg McPherson.
    W odruchu już niemal paniki odepchnął się Zamoyski wstecz, ku fotelowi. Nie mógł oderwać wzroku od ekranu z uspokajająco uśmiechniętum Patrickum – najpierw więc fotel wymacał, fotel i ciało na nim.”
  • „Głupi! Znajdujesz się w jenu wnętrzu, onu czyta twoje nastroje, pragnienia, instynkty, myśli nieomal – z napięcia mięśni, drżenia strun głosowych, temperatury naskórka, rytmu oddechu, łopotu serca, szumu krwi w żyłach i tkankach. Skąd niby wiedziału wówczas, że szukasz urynału? Nic wu nie umknie. Pozostajecie całkowicie w jenu władzy. Nie jesteś w stanie przekazać Angelice ni słowa tak, by onu o nim nie wiedziału.”

• Marta Kisiel – Siła niższa, 2016

  • „– Ja co prawda słabo znam gościa - odparł po kilku chwilach - ale tak sobie myślę, że on to nie lubi nikogo.
    – Nawet swojego człowieka? Przecież jest aniołem stróżem. Ja swoich zawsze lubiłom. Jak miałobym im stróżować bez lubienia?”

• Ursula K. Le Guin – Lewa ręka ciemności (tłum. Lech Jęczmyk), 1987; postacie niebinarne używające form męskich

  • „Był tak kobiecy w wyglądzie i zachowaniu, że kiedyś spytałem go, ile ma dzieci, tak jakbym pytał matkę. Spochmurniał. Okazało się, że nie urodził ani jednego, za to spłodził sporo. Był to jeden z tych małych wstrząsów, jakich doznawałem na każdym kroku. Szok kulturowy był niczym w porównaniu z szokiem biologicznym, którego doznawałem jako osobnik płci męskiej wśród istot ludzkich, będących przez pięć szóstych czasu hermafrodytycznymi eunuchami.”
  • „Byliśmy kemmeringami przez siedem lat i mieliśmy dwoje dzieci. Jako dzieci jego łona nosiły jego imię Foreth rem ir Osboth i chowały się w ognisku jego klanu. Przed trzema laty poszedł do stanicy Orgny i teraz nosił złoty łańcuch celibanta. Nie widzieliśmy się przez te trzy lata, a jednak, kiedy zobaczyłem jego twarz w cieniu pod kamiennym łukiem, poczułem przypływ naszej dawnej miłości, jakbyśmy rozstali się zaledwie wczoraj, i doceniłem jego wierność, która sprawiła, że gotów był podzielić mój upadek. Czując znów na sobie te daremne więzy rozgniewałem się, bo miłość Asze zawsze zmuszała mnie do działania wbrew moim chęciom.”

  W innych językach

• Ginny Nawrocka – Cierpki zapach kosmosu (w: „Tęczowe i fantastyczne”), 2020; oprócz tego także postaci niebinarne używające męskich i żeńskich form

  • „Ja, Gosia, Ewa i Jacek. Gosia była najmłodsza... Jest najmłodsza. Jacek jest z tego samego roku, co ja, ale onu urodziłu się na początku, a ja pod koniec. A Ewa jest pięć lat starszy ode mnie.”

Rodzaj żeński (ona/jej)

• Matylda Jonas-Kowalik – Mx.Enigma: W Nowym Jorku spotykam się z dyskryminacją zarówno od osób z zewnątrz, jak i wewnątrz społeczności LGBTQ, 2016

  • „Identyfikuję się jako osoba transfemme. Od 21 roku życia używam zaimków they/their. Niedawno zaczęłam brać estrogen i jestem w trakcie tranzycji. Męczy mnie życie w patriarchalno-binarnym świecie, który wymaga ode mnie, żebym ze względu na moją płeć ubierała się, wyrażała i prezentowała w określony sposób. Zawsze skłaniam się w stronę kobiecości – ekspresji i przedmiotów, i zawsze byłam z tego powodu zawstydzana i zmuszana do dostosowania się sztywnych zasad męskości, które nigdy nie były dla mnie naturalne i autentyczne”
  • „Mx.Enigma używa w języku angielskim zaimków they/their, ale na rzecz polskiego tłumaczenia zgodziła się na używanie żeńskich form”

• Piotr Wesołowicz, Dawid Krawczyk – Dwa miesiące aresztu dla aktywistki LGBT. Spontaniczna demonstracja w jej obronie (w: „Gazeta Wyborcza”), 2020

  • „Sąd w Warszawie zdecydował o dwumiesięcznym areszcie dla Margot, aktywistki walczącego z homofobią kolektywu Stop Bzdurom. Informacja o tym doprowadziła do protestów, które sprzed siedziby Kampanii Przeciw Homofobii przeniosły się na Krakowskie Przedmieście i pod komendę na Wilczą. Policja zatrzymała kilkunastu ich uczestników.”
  • „Margot pożegnała się z grupą, która odprowadziła ją na Nowy Świat i zaczęła iść w stronę kościoła z pomnikiem Chrystusa. Wtedy podeszli do niej policjanci w mundurach i nieumundurowani, złapali za ręce i wsadzili do nieoznakowanego grafitowego samochodu. Doszło do szarpaniny między protestującymi i policją.”

• Julia Właszczuk – Margot ze Stop Bzdurom: Nie mam czasu się bać (w: „Vogue”), 2020

  • „Ostatnie dwa dni spędziłam w domu w gronie przyjaciółek. Czas minął nam na rozmowach, jedzeniu i kochaniu się. Po wyjściu musiałam na chwilę odciąć. Teraz powoli wracam do rzeczywistości i normalnego rytmu pracy, więc dziś mam się różnie – czasami czuję radość, a chwilę potem przygnębienie i stres. Dopiero dziś w nocy czytałam o wszystkim, co wydarzyło się przez ostatnie tygodnie i byłam pod ogromnym wrażeniem.”
  • „Przez pierwsze kilka dni część współosadzonych krzyczało w moją stronę obelgi i groźby, ale szybko im się to znudziło. Później kilka razy zaczepiano mnie tekstami w stylu: „Co tam Margareta?” czy „Jak masz na imię, dziewczynko?”. Prawie wszyscy współwięźniowie zwracali się do mnie żeńskimi zaimkami, czego nie mogłam wyegzekwować ze strony służby więziennej.”

• Ann Leckie – Zabójczy miecz (tłum. Danuta Górska), 2016; postać niebinarna używająca form żeńskich

  • „– Przyszła przeprosić moją pracownicę. – Zastępczynię Daos Ceit, tam, w zewnętrznym biurze. – Ich matki są kuzynkami. – Formalnie słowo użyte przez Skaaiat oznaczało pokrewieństwo pomiędzy dwojgiem ludzi z różnych domów, którzy mieli wspólną rodzicielkę albo babkę, jednak w sensie potocznym dotyczyło dalszego krewnego, przyjaciela albo kogoś, z kim się dorastało. – Wczoraj miały się spotkać na herbacie, ale Tisarwat się nie pojawiła i nie odpowiadała na wiadomości. A wiesz, jak wojskowi się lubią z zarządem doków. – Czyli pozornie uprzejmość, a prywatnie pogarda. – Moja pracownica się obraziła.”

• Ann Leckie – Zabójcza sprawiedliwość (tłum. Danuta Górska), 2015; postać niebinarna używająca form żeńskich

  • „Odwróciłam się, żeby jej się przyjrzeć. Była wyższa od większości Nilterek, ale tłusta i blada jak one wszystkie. Ważyła więcej ode mnie, ale ja byłam wyższa i znacznie silniejsza, niż mogło się wydawać. Nie zdawała sobie sprawy, na kogo się porywa. Była prawdopodobnie płci męskiej, sądząc po skomplikowanych kanciastych wzorach pikowania na jej koszuli. Nie miałam całkowitej pewności. To byłoby bez znaczenia, gdybym przebywała w przestrzeni Radch. Radchaai nie zwracają większej uwagi na płeć, a ich język – mój pierwszy język – w ogóle nie uwzględnia rozróżnień płci. Język, którym teraz mówiliśmy, uwzględniał i mogłam sobie narobić kłopotów, gdybym użyła niewłaściwych form. Nie pomagało, że wskazówki pozwalające odgadnąć płeć zmieniały się w każdym kolejnym miejscu, niekiedy radykalnie, i rzadko miały dla mnie sens.”

  W innych językach

• Yoon Ha Lee – Smocza perła (tłumaczenie: Agnieszka Fulińska i Aleksandra Klęczar), 2019

  • „– Idzie ci lepiej niż zwykle – oznajmiło w końcu Sujin. Nie zauważyłam, że pogrążone w lekturze książki dotyczącej chemii zwracało na nas w ogóle uwagę.”
  • „– Nie ostrzegłoś przypadkiem Hwana, żeby trzymał się z daleka? – zapytałam.
    – Powiedziałom to ze względu na upiory.
    Musiałam przyznać, że mi zaimponowało.”

• Ginny Nawrocka – Cierpki zapach kosmosu (w: „Tęczowe i fantastyczne”), 2020; oprócz tego także postaci niebinarne używające męskich i żeńskich form

  • „Ja, Gosia, Ewa i Jacek. Gosia była najmłodsza... Jest najmłodsza. Jacek jest z tego samego roku, co ja, ale onu urodziłu się na początku, a ja pod koniec. A Ewa jest pięć lat starszy ode mnie.”

Rodzaj neutralny (ono/jego)

• Piotr A. Kowalczyk – Zapowiadamy #detalfest2021 - festiwal detalu online w bibliotece TUVIM (Łódzka Organizacja Turystyczna), 2020

  • „Autorum książki o łódzkim Złotnie, Zdrowiu i os. Mireckiego oraz ukazującej się niebawem syntezy dziejów Jeżowa, instagramowe kierunkowy44, pokazuje, że podczas wędrówek po najbliższej okolicy może być pięknie, nostalgicznie, tajemniczo, niepokojąco, brzydko, zabawnie, ale nigdy nudno.”

• Rada Języka Polskiego – Opinia o formach „byłom”, „byłoś”, itp., 2003

  • „Problem, który Pan poruszył w liście do RJP, jest ciekawy, a jego rozwiązanie może nastąpić przez odwołanie się do opisu kategorii gramatycznych, zawartego w podręcznikach i encyklopediach językowych. Chodzi o to, czy formy 1. i 2. osoby liczby pojedynczej rodzaju nijakiego w czasie przeszłym występują w polszczyźnie, czy są poprawne w naszym języku. Otóż mamy tu do czynienia z dwiema kwestiami: formalno-gramatyczną i semantyczną.
    Jeśli chodzi o tę pierwszą kwestię, to opis kategorii gramatycznych czasownika w „Encyklopedii języka polskiego” (wyd. III, Wrocław 1999) zawiera informację, że: „W cz[asie] prze[szłym] prócz odmiany przez osobę i liczbę występuje odmiana przez rodzaj: w l. poj. istnieje opozycja rodz. m. : rodz. ż. : rodz. n. (końcówki -ø, -a, -o)” (s. 45), natomiast w tabeli na s. 194 podane są końcówki dla l. poj. czasu przeszłego: -m, -ś, -ø). Nigdzie nie występuje zastrzeżenie, że nie tworzy się form 1. i 2. osoby rodzaju nijakiego w czasie przeszłym. Tak więc z punktu widzenia gramatycznego formy byłom, byłoś, robiłom, robiłoś, widziałom, widziałoś itd. są poprawne, zgodne z systemem językowym.”

• czytelnia.wolnabiblioteka.pl, 2020

  

  • „Zapomniałam/em/om hasła”

• Reklama banku Nordea,

  

  • „Myślałoś o noworocznych postanowieniach? Dołącz do nas, człowieku.”

• Star Trek: Następne Pokolenie, sezon 5 odcinek 17 „Wyklęci”/„Presja społeczna” (tłumaczenie: Kamil Borek), 2016

  • „– Radzisz sobie, jakbyś dorastało w wahadłowcu.
    – Dorastałom. Moi rodzice to piloci. Latałom z nimi, zanim umiałom chodzić.”

• Maria Czekańska – „Nie ma nic złego w byciu dziwaczną_ym_em, dziwaczką, dziwaczem, dziwem, dziwakiem czy dziwką.” – Rozmowa z Łukaszem Kaźmierczakiem/Łucją Kuttig (w: „Gender.pl”), 2020

  • „Paradoksalnie dzięki tym mocno toksycznym relacjom rodzinnym staram się w ludziach częściej szukać inspirujących oraz budujących cech, niechby i dla czystej, dyplomatycznej kurtuazji. Z kolei dzięki względnie minimalnej niezależności finansowej przyglądam się temu od twórczej strony, jednak nie zawsze mogłom sobie na takie nastawienie pozwolić. Poza tym, tej ekonomicznej mikrosuwerenności bynajmniej nie utożsamiałobym z jakąkolwiek gwarancją.”

• Małgorzata Goślińska – Zrobimy z ciebie mężczyznę (w: „Magazyn TVN24”), 2019; Milo - historia życia i śmierci

  • „Milo nie miało myśli erotycznych. Tak boleśnie myślało o własnym ciele, że nie potrafiło myśleć o nim w towarzystwie innych ciał. Ale żeby zmienić ciało, musiało odpowiedzieć u psychologa na pytania: Od kiedy się masturbujesz? Jak to robisz? O czym wtedy myślisz? W jakiej pozycji uprawiasz seks? Jak się całujesz? Milo było rozdarte, nie lubiło kłamać.”
  • „Przez jeden dzień Milo się cieszyło. Ale to był krok w bok. Milo nie posunęło się do przodu w kierunku tranzycji prawnej ani medycznej. Uznali imię, nie tożsamość. W dowodzie pozostała literka M. Milo było osobą niebinarną, ale z dwojga złego wolałoby literkę K. Było rozdarte. Nie lubiło swojego męskiego ciała, dlatego postanowiło przejść tranzycję. Ale nie po to wyrwało się z klatki chłopca, żeby wejść w kolejną klatkę. Chciało być sobą.”

• Piotr Grabarczyk – Grabari epatuje (Replika #88), 2020

  • „Uznali, że to nie jestem ja, a ktoś, kto się po prostu pode mnie podszywa. Zablokowali mnie po jednym dniu – wyznało w programie „Watch What Happens Live” Smith. W jednym z innych wywiadów Sam zadeklarowało też, że nie ma preferencji co do płci przyszłych partnerów. Trzymamy kciuki!”

• Anna Klimont – Zaimek “hen” w szwedzkich książkach obrazkowych – siedem lat po Kivi & Monsterhund (w: „Studia Scandinavica 3(23)/2019”), 2019

  • „Gdyby Kivi było chłopcem lub dziewczynką, musiałoby zmierzyć się z przypisanymi danej płci cechami, które stawiałyby przed nim zarówno pewne oczekiwania, jak także ograniczenia (Kivi stałoby się na przykład wrażliwym chłopcem lub silną i odważną dziewczynką), Lundqvist chciał natomiast zupełnie wyzwolić postać Kivi, a także całą opowiedzianą historię od wszelkich stereotypów związanych z płcią.”

• Maciej Knapik – Co oznacza, że osoba jest niebinarna? „My się tacy rodzimy” (w: „Fakty TVN”), 2020

  • „[Maciej Knapik] A czy to jest moda?
    [Polie] Gdyby to była moda i gdyby to było coś, co sobie wybrałom, to nie chciałobym tego wybierać, bo to, jak się dzieje w Polsce, to zdecydowanie wolałobym nie być niebinarne.”

• Karolina Kobielusz i Marta Konieczna – Zabieranie głosu (Dwutygodnik), 2020

  • „Od lat już interesującą modyfikację głosem w swojej twórczości wykorzystuje też Jam Rostron, czyli Planningtorock. Niebinarne i genderqueerowe artyszczę (za: Zaimki.pl) od 16 lat tworzy przebojowy i onieśmielający avantpop i ma na koncie współpracę m.in. z The Knife czy LCD Soundsystem.”

• Kamila Kuryło – Wykładowca z Uniwersytetu Szczecińskiego o karmiącej piersią posłance:: „Nie była odpowiednio pieszczona”. Żądamy reakcji od władz uczelni (Codziennik Feministyczny), 2021

  • „Bardzo się cieszę, że uniknęłom zajęć z panem Krzysztofiakiem. Takie wypowiedzi wykładowców sprawiają, że uczelnia przestaje być bezpiecznym miejscem do nauki i odbierają jej powagę – jak można ode mnie oczekiwać szacunku do wykładowcy, który publicznie okazuje swój brak szacunku do kobiet? Jak studentki mogą czuć się komfortowo i skupić na nauce z takim wykładowcą? Zwłaszcza, jeśli na przedstawianie swoich uprzedzeń i dyskryminacyjnych postaw marnuje czas wykładów, co niestety ma miejsce na zajęciach innych pracowników Uniwersytetu Szczecińskiego, czego miałom nieprzyjemność słuchać.”

• Tash Lisiecki – Mam wam do opowiedzenia historię (w: „Krytyka Polityczna”), 2019

  • „W Polsce wiele osób niebinarnych w zetknięciu z lekarzami nieuznającymi niebinarności po prostu kłamie, mówi to, co lekarze chcą usłyszeć, bo od tego zależy ich życie. Gdybym było od początku tak odważne jak Milo, moja historia mogłaby się skończyć podobnie.”

• Agnieszka Małgowska, Monika Rak – Zabieranie miejsca kobietom jest antyfeministyczne (w: „Sistrum”), 2020

  • „Ostatecznie Joanna Mueller-Liczner również opowiedziała się za przechodzinią i do tego pomysłu się przychyliłom.”
  • „Gdy byłom małym dzieckiem, płeć nie miała dla mnie znaczenia, nie utożsamiałom się z żadną płcią. Pierwszy raz z pojęciem transpłciowości spotkałom się, gdy zobaczyłom w telewizji Rafalalę. Wydawało mi się wtedy, że trzeba chcieć być albo kobietą, albo mężczyzną, lub też osobą transpłciową, asymptotycznie dążącą do jednej z tychże obu tożsamości. Dopiero później natrafiłom na książkę Olgi Tokarczuk Dom dzienny dom nocny. Dziś mogę stwierdzić, że to dla mnie kanoniczna lektura, gdyż pokazała mi różne tożsamości. Przede wszystkim androgyniczność w wątkach o mnichu Paschalisie i świętej Wilgefortis Kummernis, która nosi w sobie też zdetronizowaną Trójcę Boginiczną. W powieści pojawia się również postać o imieniu Agni, nawiązująca do androgyniczności, ale nie spajająca, lecz rozspajająca, bo rozbijająca małżeństwo. Po lekturze zdałom sobie sprawę, że jestem androgyne. ”

• Krystyna Spark – „W szkole nigdy nie uczono nas o różnorodności” – wywiad z Hilde Atalanta – założycielom* The Vulva Gallery (w: „Szajn”), 2020

  • „[Krystyna Spark] Wydaje mi się, że jedną z przyczyn sukcesu The Vulva Gallery jest to, jak urocze są twoje ilustracje. Opowiesz mi trochę o swojej „artystycznej stronie”? Gdzie nauczyłoś się tak pięknie malować, uwzględniając tak liczne szczegóły?
    [Hilde Atalanta] „Samo się nauczyłom. Nigdy nie miałom profesjonalnej edukacji plastycznej, ale rysowanie i malowanie od zawsze sprawiało mi wiele radości. Uczyłom się grać na fortepianie w konserwatorium w Rotterdamie. Po ukończeniu tego etapu, studiowałom psychologię kliniczną na Uniwersytecie Amsterdamskim – jak widać, to dwie kompletnie różne drogi. Gdy zaczęłom ilustrować w 2016 roku, zauważyłom, że tak naprawdę to sprawiało mi najwięcej szczerej radości.”

• Kacen Callender z World Fantasy Award. Przyznano prestiżowe nagrody (w: „Niestatystyczny.pl”), 2020

  • „Najlepszą powieścią okazała się „Queen of the Conquered” (Królowa zwyciężonych), którą napisało młode autorzę Kacen Callender.”

• Wykładowca z Uniwersytetu Szczecińskiego o karmiącej piersią posłance: „nie była odpowiednio pieszczona”. Żądamy reakcji od władz uczelni. (w: „Codziennik Feministyczny”), 2020

  • „Moja koleżanka z roku musiała się tłumaczyć przed rektorem, kiedy nieopatrznie użyła wulgaryzmu w dziekanacie, i to w rozmowie z inną studentką, podczas gdy wykładowca, który powinien być dla studenckiej społeczności wzorem do naśladowania, nie wstydzi się publicznie wyrażać w tak absolutnie obrzydliwy (już pomijając oderwanie od rzeczywistości) sposób na temat ciał kobiet i sugerować, że jeśli posłanka nie zgadza się z jego wyssanym z palca stwierdzeniem, to brakuje jej seksu. Bardzo się cieszę, że uniknęłom zajęć z panem Krzysztofiakiem. Takie wypowiedzi wykładowców sprawiają, że uczelnia przestaje być bezpiecznym miejscem do nauki i odbierają jej powagę – jak można ode mnie oczekiwać szacunku do wykładowcy, który publicznie okazuje swój brak szacunku do kobiet? Jak studentki mogą czuć się komfortowo i skupić na nauce z takim wykładowcą? Zwłaszcza, jeśli na przedstawianie swoich uprzedzeń i dyskryminacyjnych postaw marnuje czas wykładów, co niestety ma miejsce na zajęciach innych pracowników Uniwersytetu Szczecińskiego, czego miałom nieprzyjemność słuchać.”

• Bartek Biedrzycki – Confirmatio Vir Llamki, albo o wizycie Nieziemca Macka Simma na Starej Ziemi (w: „Dzieje się”), 2018

  • „Usiedli. Vir wskoczyło na łóżko i zainstalowało się tam po turecku, Simm przysiadł na obrotowym krześle przy biurku.
    – Jak dorosnę, to chcę polecieć na Marsa.
    – Przecież już byłoś u mnie dwa razy.
    – Ale ja chcę na stałe”

• Anna Kańtoch – Niepełnia, 2017

  • „Ale Sło­neczko oczy­wi­ście chciało, i to bar­dzo. Chciało i bało się jed­no­cze­śnie, ponie­waż wie­rzyło matce. Świat na zewnątrz był piękny, ale też okrutny – zwłasz­cza dla takich jak ono. Bo Sło­neczko, choć nikt ni­gdy nie powie­dział mu tego wyraź­nie, wie­działo, że różni się od zwy­czaj­nych dzieci, a ludzie nie lubią tego, co inne.”

• Marta Kisiel – Siła niższa, 2016

  • „– Ja co prawda słabo znam gościa - odparł po kilku chwilach - ale tak sobie myślę, że on to nie lubi nikogo.
    – Nawet swojego człowieka? Przecież jest aniołem stróżem. Ja swoich zawsze lubiłom. Jak miałobym im stróżować bez lubienia?”

• Marta Kisiel – Dożywocie, 2010

  • „Starało się zrobić wrażenie bardzo zasmuconego i stanowczego jednocześnie, aczkolwiek nie wzięło pod uwagę faktu, że wygląd trochę wchodzi mu w paradę. Owszem, peleryna świetnie maskowała skrzydła, ale poza tym była zdecydowanie zbyt wielka na jedno małe Licho.”

• Marta Kisiel – Małe Licho i tajemnica Niebożątka, 2018

  • „Istotnie, Licho nic nie rozumiało. Stało z klockiem w wyciągniętej ręce i oszołomione spoglądało na chłopca, który zaciskał zęby i patrzył na nie tak… tak… tak źle.
    – Czemu ty taki jesteś? Ja tylko chciałom ci pomóc, ja ci zawsze pomagam…
    – Och, czy ty musisz być takie… takie głupie?!”

• Marta Kisiel – Małe Licho i anioł z kamienia, 2019

  • „– No już, już, nie frasuj się tak, aniołeczku – powiedział wujaszek, wróciwszy do stołu. Pogładził przejęte Licho po głowie. – Tsadkielek nie umie w nastrój. Tsadkielek jest zadaniowy, rozumiesz. Musi mieć zajęcie, inaczej mu się merda pod kopułką. No, skończyłoś pierniczyć? To chodź, będziemy dziurkować.”

• Marta Kisiel – Małe Licho i lato z diabłem, 2020

  • „— Ty miałeś przygody, alleluja. Takie z emocjami i siniakami, i wyprawami, i w ogóle! A ja nie miałom ani jednej, ani w zaświatach, ani w podmiędzypiekle…
    — Przednadpiekle — poprawił Bożek skrupulatnie.
    — Tam też nie miałom! — zakrzyknęło Licho i tupnęło bamboszkiem dla większego wrażenia. — Nic nie miałom i nigdzie nie byłom, bo ty mnie nigdzie nie zabierasz!”

• Maja Lidia Kossakowska – Siewca wiatru, 2004

  • „– Poczekaj! – zawołał – Powiedziałoś, ze mam coś zobaczyć. Czy zechcesz mi to pokazać?
    – Powiedziałom – przytaknęło Jagnię – Wiele rzeczy starałom ci się przekazać. Czyż nie nadejdą dni? Czyż nie zapłoną noce? Pyłem na wietrze są myśli skrzydlatych.”

• Anna Łagan – Ekonomia to dolina niesamowitości (w: „Skafander i melonik”), 2018

  • „– Oczywiście – zgodziło się Manu. – Właśnie przeprowadziłom analizę skutków obniżenia moich cen i mimo że widzę wiele niedogodności i nieprzyjemnych konsekwencji, rozumiem, że jak p. powiedział, jest to na ten moment najlepsze rozwiązanie problemu. Zgadzam się na zmianę umowy i obniżenie kosztów… Oto cena, którą p. proponuję.”

• Yoon Ha Lee – Smocza perła (tłumaczenie: Agnieszka Fulińska i Aleksandra Klęczar), 2019

  • „– Idzie ci lepiej niż zwykle – oznajmiło w końcu Sujin. Nie zauważyłam, że pogrążone w lekturze książki dotyczącej chemii zwracało na nas w ogóle uwagę.”
  • „– Nie ostrzegłoś przypadkiem Hwana, żeby trzymał się z daleka? – zapytałam.
    – Powiedziałom to ze względu na upiory.
    Musiałam przyznać, że mi zaimponowało.”

• Stanisław Lem – Maska (w zbiorze „Maska”), 1976

  • „Ta wędrówka moja na wznak trwała czas niewiadomy, a w miarę jej postępów powiększałom się i rozpoznawałom siebie, doświadczając własnych granic, i nie potrafię wyjawić, kiedym mogło już dokładnie ogarnąć własny kształt, rozpoznać każde miejsce, gdziem ustawało. (...) Leżałom jeszcze bezwładne, choć zdolne już do własnego ruchu, lecz w pełni wiadomości, że jeszcze nie czas, i w tym zmartwiałym przechyle — bom spoczywało wtedy na skośnej równi — ostatni prąd, wiatyk bez tchu, pocałunek rozedrgany sprężył mnie, i to był znak, żeby zerwać się i wpełznąć w okrągły otwór bezświetlny, i już bez wszelkiego przynaglania dotknęłom zimnych, gładkich, wklęsłych płyt, aby spocząć na nich z kamienną ulgą. Lecz może był to sen.”

• Ian McDonald – Rzeka bogów (tłumaczenie: Wojciech Próchniewicz), 2010

  • „Poznali się, ślub, sześć miesięcy później - ja. I zanim zapytasz: nie. Byłom jedynakiem. Moi rodzice byli atrakcją na Chowpatty Beatch. Brali mnie na wszystkie imprezy, byłom prawdziwą ozdobą.”

• Natalia Osińska – Fluff, 2019

  • „Kiedyś na przykład zapytał to małe pucate Zło, czy jest chłopcem, czy dziewczynką i trudno doprawdy stwierdzić, kto zniósł to gorzej: Zło, które zalało się wielkimi łzami, czy Daniel, który prawie dostał wybroczyn ze złości.
    – Ale mogę zapytać, ile ma lat? – upewnił się Marcin, kiedy już wszystkich potulnie poprzepraszał. – Bo przesiaduje po nocach na tych twoich imprezach, a wygląda smarkato. Jak je kiedyś zobaczę w tym domu z piwem, to nogi z tyłka powyrywam. Tobie.”

• Ada Palmer – Do błyskawicy podobne (tłumaczenie: Michał Jakuszewski), 2019

  • „Błagam, uwierzcie mi, dyrektorze naczelny. Nie mam pojęcia, co się wydarzyło. Wiecie, że nie potrafię dowieść swej niewinności, ale ufaliście mi przez długi czas i nie zdradziłom waszego zaufania. Nigdy bym tego nie zrobiło. Nawet dziś rano mogłom powiedzieć Masonowi prawdę o Liście Siedmiu i Dziesięciu, ale tego nie zrobiłom”

• Ada Palmer – Siedem kapitulacji (tłumaczenie: Michał Jakuszewski), 2019

  • „Trudno określić, kiedy się ocknęłom, bo świat, w którym się znalazłom, bardzo przypominał sen. Nic nie widziałom, nie byłom w stanie się poruszyć, nie mogłom mówić. Nie byłom związane ani zakneblowane. To były moje dłonie, moje ramiona i moje nogi. Wszystkie leżały bezwładnie, a gdy spróbowałom wezwać pomoc, nie tylko nie rozległ się żaden dźwięk, lecz moje usta nie chciały nawet uformować słów. Zachowałom jednak zdolność czucia i natychmiast uświadomiłom sobie, że leżę w dopasowanym kształtem do ciała pudełku Żywej Lalki.”

• Ashley Poston – Zaczytana i bestia (tłum. Agnieszka Brodzik), 2020

  • „Quinn i Annie czekają na mnie przy mojej szafce. Widzę gniew Quinn i wcale się nie dziwię. Gdy podchodzę, by otworzyć drzwiczki, właśnie coś głośno tłumaczy Annie:
    – A on tak po prostu wszedł mi w słowo! Miałom przygotowane całe przemówienie! – wścieka się. – Teraz jeszcze bardziej chcę wygrać. Nie pozwolimy ci iść z nim na bal, bez względu na wszystko.”

• Joanna Krystyna Radosz – Listopad bez snów (w: „Tęczowe i fantastyczne”), 2020

  • „Gdy je otwieram, rozlega się zgrzyt zamka w drzwiach, przedpokój zalewa fala światła, a z głębi mieszkania dobiega lekko bełkotliwy głos Mady:
    – ...a ja byłom jak: kupiliśmy trzyosobowy materac, a ty gardzisz!”

• Vandana Singh – GSZeŚ (w: „Nowa Fantastyka” 10/2020; tłumaczenie: Michał Kubalski), 2020

  • „Nie mam jeszcze żadnych odpowiedzi na twoje pytanie o Księżyc. Zapora, jakiej jeszcze nigdy nie widziałom.”

• Aleksandra Stanisz – Ofiara (w: „Umieranie to parszywa robota”), 2019

  • „To jed­na z me­tod – przy­tak­nę­ło. – Ste­ty czy nie­ste­ty, ja za nią nie prze­pa­dam. Lu­bię za to wa­sze to­wa­rzy­stwo. Mia­łom na­dzie­ję zo­ba­czyć ja­kieś przed­sta­wie­nie. Wiesz, cięż­ko tu ścią­gnąć te­atr, ja też ra­czej stąd nie wyj­dę…”

• A. Szydlik – Jak uratować kotka z nawiedzonego domu (w: „Tęczowe i fantastyczne”), 2020

  • „Znalazłom ten portfel na przystanku, wciśnięty między krzesełka. Podniosłom go, trochę bezmyślnie, trochę dla zabicia czasu. Autobus miał przyjechać za kwadrans. Mogłom co prawda iść piechota ̨, ale było ciemno, zimno i lało, a ja byłom bardzo zmęczone. Usiadłom więc na plastikowym krzesełku i otworzyłom portfel.”

• Merc Fenn Wolfmoor – Naszym celem jest nie umrzeć (w: „Nowa Fantastyka” 11/2020; tłumaczenie: Michał Kubalski), 2020

  • „Wyobraża sobie formularze badania, niekończące się tabelki medycznego kwestionariusz. Jaka jest Twoja płeć? – zabrzmi pytanie, a do zaznaczenia będą tylko dwie możliwości. Sua zawaha się, a to zostanie zauważone. Rysa na wizerunku.
    Żadne urzędowe dokumenty nie wskazują, że jest niebinarne. A Sua nie jest pewne, czy ma odwagę, by się upierać. Nie ma przestrzeni na dyskutowanie z binarnością, wychwalającą fałszywą biologię.”
  • „Gdy Sua powiedziało mu o Czystce, Caspian powiedział, że zaryzykuje. Nie mam wiele do stracenia, co nie? - rzekł z uśmiechem, ale Sua wiedziało, że jest niespokojny, gdyż jednocześnie ugniatał rękoma materac.”
  • „Piekarnia Leniwy Bochenek stara się dostosować do nakazu, by zebrać i udostępnić dla rządowych przeglądarek wszystkie dane do końca tego roku. Sua samo nie wie, jakim cudem znalazło kogoś takiego, jak Jong, która rozumie i po cichu sprzeciwia się rządowi. Inny pracodawca mógłby zgłosić Suę z powodu autyzmu i zażądać, by zostało „naprawione”.”

• Sam Domingo – Zamknąć uszy (Tłumaczenie: Szymon Misiek), 2020; Wiersz był częścią wykładu performatywnego „Gdy słowa kasują osoby. Doświadczenie osób niebinarnych w Polsce i na Filipinach”

  • „Ono ma pewną delikatność w głosie,
    niemal szepcie, choć pełnym agresji.
    Obelgi, które cytuje, stają się nutami,
    łączą się w harmonijną melodię przemocy,
    do spółki z echem językowych rozterek.
    Śpiewa mi elegię dla starego imienia.
    Chciałabym zamknąć uszy.
    
    Podczas przerwy na papierosa
    naśladuje urywany oddech,
    jaki ma zawsze podczas ataków
    „tita” [ciocią], „ate” [siostrą] i „panią”.
    Te słowa płyną z homofobicznych ust
    sprawców klaustrofobicznych traum.
    Przełykam ciężkie jak kamień powietrze.
    Ono chciałoby zamknąć uszy.”

• Adam Mickiewicz – Ach, już i w rodzicielskim domu... (Liryki lozańskie), 1840

  • „Ach, już i w rodzicielskim domu
    byłom złe dziecię”

Rodzaj neutralny z elementami postpłciowego (ono/jeno)

• Marcin Zwierzchowski – Bogi Takács („Nowa Fantastyka” 1/2021), 2020

  • „Osoba niebinarna, pochodzenia węgierskiego, obecnie mieszka w Stanach. Jeno proza ukazywała się m.in. w „Strange Horizons”, ”Apex” czy „Gigantosaurus”. Niniejsze opowiadanie, będące jeno debiutem w języku polskim, pierwotnie ukazało się w antologii „Queer Destroy Science Fiction” pod redakcją Seanan McGuire, wydanej przez magazyn Lightspeed.”

Rodzaj neutralny z neozaimkami vono/vego (vono/vego)

• Greg Egan – Stan wyczerpania (tłum. Paweł Wieczorek), 2003

  • „Kuwale było tylko pół pokolenia młodsze ode mnie i prawdopodobnie mieliśmy wiele podobnych poglądów na świat, vono jednak nieco ekstremalniej wierzyło we wszystko to, w co wierzyliśmy my. Nauka i technologia zdawały się dawać vu wszystko, czego chciało.”
  • „Zapiszczał vego notepad. Kuwale stanęło, wyjęło aparat z kieszeni i przez kilka sekund patrzyło w ekran. Potem przeszło kilkanaście metrów na południe.”

Rodzaj postpłciowy, dukaizmy (onu/jenu)

• Bugsnax (tłum. Ola Lubińska, Maciej Kowalik), 2020

  

  • „Zapalonu naukowcu. Nie szanuje innych (w tym mnie). Lubi intelektualistów, empiryzm i czarny humor.”
  • „Nie lubi dziennikarzy za to, że przedstawiali nu jako przerażającenu.”
  • „Widziałam, jak podniosłu ją… do ust, a potem… ugryzłu!”
  • „Nowe zadanie! Znajdź Floofty'enu!”
  • „Czego pragniesz, o wielku Floofty!”

  W innych językach

• Podcast ZVZ #14, 2019

  • „[Paweł Opydo] Uważam, że dodawanie „u” do wszystkiego jest super opcją, na przykład „niebinarnu złowieszczu piratu”.”
  • „[Katarzyna Czajka-Kominiarczuk] Język, którym się posługujemy kształtuje rzeczywistość. Jeśli będziemy korzystali ze słów, które będą miały końcówki żeńskie, jeśli będziemy korzystali właśnie z takich słów naszych zakończonych „-u”, to w naszej świadomości zaczniemy widzieć za tymi słowami nie tylko mężczyzn, ale i kobiety, ale i osoby niebinarne. Dzieci, które będą się wychowywały po naszym pokoleniu będą już zupełnie przyzwyczajone do tych końcówek i dla nich to, że jest astronauta, astronautka czy astronautu będzie absolutnie oczywiste.”

• Day With(Out) Art 2020: Transmissions (tłum. Michał Tomaszewski), 2020; Kompilacja filmów wykonanych na zlecenie organizacji Visual AIDS w ramach corocznego Day With(Out) Art. Filmy były pokazywane online w Polsce podczas Światowego Dnia AIDS przez Galerię Miejską Arsenał i Biennale Warszawa. Autorka drugiego z filmów prosiła o używanie niebinarnych form w tłumaczeniu.

  • „Z początku to był kubeł zimnej wody. Wciąż nie zaakceptowałum choroby. Miałum myśli samobójcze.
    Zacząłum rozmawiać z mamą. Powiedziałum: „Wiesz co? Gdy już umrę, nie chcę czuwania”.
    Chciałum, żeby to była tajemnica, którą zabiorę do grobu.
    Dobrze, przedtem się zbadałum i odstawiłum leki, ale jak dowiedziałum się, że jestem w ciąży, zrobiłum to dla dobra dziecka, żeby urodziło się zdrowe.
    Cały czas brałum leki i spuchnęłum jak potwór.”

• Agnieszka Małgowska – Fantastyka w kolorach tęczy. Postacie queerowe nie muszą mieć żadnego uzasadnienia istnienia. Rozmowa z Magdaleną Stonawską i Loë Fjorsigviss (AAAkulturalnik), 2021; dukaizmy z neutralnorodzajowymi formami przymiotników

  • „LF: To kwestia wieku i świadomości. Przyznaję się, gdy byłum w liceum zaczytywałum się w Grzędowiczu. Miałum kolegę, z którym czytaliśmy te książki namiętnie i dyskutowaliśmy, pełno było w nich różnorodnych motywów. Było też do czego się odwoływać na maturze. Potem dojrzałum i zorientowałum się, że jestem bardziej tęczowe, niż myślałum, zaczęłum rozmawiać z ludźmi, którzy byli bardziej wyedukowani ode mnie, znali więcej kontekstów. Wtedy Grzędowicz przestał już być taki atrakcyjny. Nie kwestionuję jego warsztatu, jest świetnym pisarzem, ale te poglądy... Gdy nie miałum dostępu do innej literatury fantastycznej, nie mogłum tego porównać. Obracałum się w środowisku, w którym takie poglądy były normą. Ale trudno doceniać wartości literackie książki, kiedy jej wymowa jest właśnie taka.”

• Klaudia Bobela – Zaimki.pl: powstała strona ułatwiająca dostosowanie języka polskiego osobom niebinarnym. Rozmawialiśmy z jej twórcą i twórczynium (w: „Queer.pl”), 2020

  • „[queer.pl] Skąd pomysł na stworzenie takiej strony?
    [Andrea] Złożyło się na to wiele czynników. Samu jestem osobą niebinarną i wkurza mnie, że łatwiej mi wyrazić się w obcych językach niż w ojczystym. Poszukałum więc w Internecie więcej informacji na temat nieortodoksyjnych form językowych, porozmawiałum z paroma osobami, które ich używają i napisałum na tej podstawie posta na bloga, w którym wyjaśniam, czemu poszukiwanie bardziej neutralnej płciowo polszczyzny jest ważne (i to nie tylko dla osób niebinarnych!), oraz zbieram w kilku tabelkach parę najpopularniejszych pomysłów na dokonanie tego.”
  • „[Paweł] Inną opcją jest na przykład zupełnie nowy rodzaj gramatyczny („byłum”, „widziałum”) stworzony przez Jacka Dukaja na potrzeby powieści science fiction "Perfekcyjna niedoskonałość", gdzie posługiwały się nim postludzkie, pozbawione stałej cielesności istoty w dalekiej przyszłości, ale który z powodzeniem zaadaptowały wobec siebie nie utożsamiające się w pełni z męskością ani kobiecością osoby żyjące tu i teraz, jak choćby Andrea.”

• Agnieszka Małgowska – Fantastyka w kolorach tęczy. Postacie queerowe nie muszą mieć żadnego uzasadnienia istnienia. Rozmowa z Magdaleną Stonawską i Loë Fjorsigviss. (AAAKulturalnik), 2021

  • „Przyznaję się, gdy byłum w liceum zaczytywałum się w Grzędowiczu. Miałum kolegę, z którym czytaliśmy te książki namiętnie i dyskutowaliśmy, pełno było w nich różnorodnych motywów. Było też do czego się odwoływać na maturze. Potem dojrzałum i zorientowałum się, że jestem bardziej tęczowe, niż myślałum, zaczęłum rozmawiać z ludźmi, którzy byli bardziej wyedukowani ode mnie, znali więcej kontekstów. Wtedy Grzędowicz przestał już być taki atrakcyjny”
  • „W pewnym momencie zaczęłum wszystko spisywać i przeliczać, i te liczby mnie zupełnie przeraziły.”
  • „Niebinarność jest dla mnie, cóż, dosyć bliskim tematem. Byłum jednak pod wrażeniem, że transpłciowość w formie niebinarności pojawiała się w tekstach tak często i że pojawiała się na tak wiele różnych sposobów, bo każda niebinarna postać w tej antologii jest inna. ”

• Ginny N. – Niebinarność Cudo Tyłeczek a sprawa krasnoludzka (Whosome), 2021

  • „
    Jednak powinno nas cieszyć, że dostaniemy kolejną potencjalnie dobrą reprezentację niebinarności, prawda? Zwłaszcza, że Cudo ma być granu przez niebinarnu aktoru. Z początku zresztą informacja o tej zmianie nas ucieszyła, a wątpliwości zepchnęliśmy na bok. ”
  • „Zamiast tego mamy niebinarnu Cudo, któru Cudo jest tylko z imienia. Gdyby jeszcze napisano nu z zachowaniem jenu książkowych zmagań i kluczowym dla jenu wątku kontekstem kulturowym, może wyszłoby to dobrze. Ale jakoś nie wierzymy w to, że to, co faktycznie dostaliśmy, nie wyrzuciło tego kontekstu do kosza, przy okazji wylewając dziecko z kąpielą.”

• Artur Nowrot – „Niektóre rzeczy da się opisać tylko za pomocą/ języka science fiction”. O Tryptyku z dwoma ogonami Bogi Takács (w: „Magazyn Kontent 12-13, 2020”), 2020

  • „Partia Psa z Dwoma Ogonami to oczywisty żart. W jej manifeście zawarte są obietnice piwa i życia wiecznego oraz projekt budowy stacji kosmicznej. Można by pomyśleć, że to właśnie tymi postulatami ugrupowanie zjednało sobie sympatię Bogi Takács, którenu twórczość prozatorska i poetycka jest mocno zakorzeniona w science fiction. Ale już na samym początku drugiej części tryptyku dowiadujemy się, że nie to jest powodem, dla którego osoba wypowiadająca się w wierszu zamierza głosować na partię. Chodzi o coś innego. O coś więcej.”

• Magdalena Stonawska – Gdzie są fantastyczne lesbijki? (w: „Magazyn RTV” #12), 2020

  • „Kira Nin – jest profesjonalnym artystum, osobą niebinarną, genderfluid i lesbijką (zaimki: onu/jenu). Jest wiedźmą i anarchistą. ”

• Bogi Takács – Notka autorska w Magazynie KONTENT 12-13; 2020 (tłum. Artur Nowrot), 2020

  • „Bogi Takács – węgiersko-żydowska osoba agenderowa obecnie mieszkająca w Stanach Zjednoczonych ze swoją rodziną i kolekcją książek. Pisze, redaguje i recenzuje poezję i prozę spekulatywną. Zdobyłu nagrodę literacką Lambda w kategorii Najlepsza Proza Transgenderowa za redakcję antologii Transcendent 2; znalazłu się także w finałach nagród Locus i Hugo. Pisze o książkach na blogu bogireadstheworld.com, ma też konta na Twitterze, Patreonie i Instagramie jako bogiperson.”

• Rozmowa Ewy Tomaszewicz z Loë Fjorsigviss i Magdaleną Stonawską – Tęcza w fandomie (w: „Replika” #83), 2020

  • „[Loë Fjorsigviss] Od kiedy pamiętam, uwierało mnie mówienie o sobie jako o dziewczynie czy kobiecie. Nie utożsamiałum się z tym. Zorientowałum się, że mogę nie być kobietą, nie ze względu na dysforię płciową, tylko ze względu na euforię. Kiedy dopuściłum do siebie myśl, że są inne opcje, zaczęłum eksperymentować i poprosiłum parę znajomych osób, żeby spróbowały tak się do mnie zwracać. Gdy zaczęły tak do mnie mówić, poczułum ogromną ulgę. Kiedy mówię o sobie, ta inna forma przychodzi mi z trudem, ciągle samu mam z nią problem, ale to uczucie, kiedy inni mówią o mnie w ten sposób, powiedziało mi, że to może być faktycznie dobry kierunek, że nie jestem dziewczyną ani chłopakiem, ale kimś poza tym. I to było naprawdę wspaniałe i wyzwalające uczucie.”

• Michał Radomił Wiśniewski – Ludzie z komputera, ludzie z internetu (w: „Gazeta festiwalowa” edycji 16/2020 Międzynarodowego Festiwalu Opowiadania), 2020

  • „Najciekawsze z nich wydają mi się tzw. dukaizmy. Wymyślona przez Jacka Dukaja na potrzeby powieści s.f. Perfekcyjna niedoskonałość forma używana przez postludzkie, postcielesne cyfrowe byty zwane phoebe („phoebe Michał powiedziału, że bardzo by chciału”) została zaadaptowana przez osoby, które miały problemy, aby wyrazić swoją tożsamość w ojczystym języku. Czy to nie piękne? Oto w głowie konserwatywnego pisarza, który lepiej fantazjuje o tym, co będzie za kilkaset lat, niż potrafi zrozumieć świat za oknem (ogłoszone w latach dziewięćdziesiątych arcybinarne opowiadanie pod znamiennym tytułem Wielkie podzielenie, w którym pod wpływem wirusa kobiety mordują mężczyzn), zrodziło się przypadkiem wyjście z językowej pułapki zastawionej przez polszczyznę. Język wyznacza granice naszego świata; jest więc kluczem do ich przesunięcia.”

• Andrea – Droga ludzkości, uprasza się o samounicestwienie…, 2019

  • „‘Ja mam pomysł’, ogłosiłu jednu z Senatorów, wstając. Trochę nu zajęło zdecydowanie, czy warto w ogóle o tym pomyśle wspominać. A raczej, czy bezpiecznie jest o nim napomsknąć. Lecz w końcu wstału i odważyłu się odezwać. I tak zaraz będzie martwu, więc co za różnica? Wszyscy będą. Jeśli kiedyś łapać się desperackich kroków, to teraz.”

• Charlie Jane Andrews – Księgarnia na krańcu Ameryki (w: „Nowa Fantastyka” 11/2020; tłumaczenie: Piotr Zawada), 2020

  • „Sander patrzyłu na miejsce, w którym powinny stać Dusze na Ziemi, a jenu bladą, krągłą twarz wypełniły zmarszczki. Sander miału tatuaż motyla, odzianego w błyszczącą zbroję, a z wygolonej potylicy opadały nu przewody. Byłu inżynierem z Kompleksu Anoth.”

• Joanna Berry – Światło, które niesiesz (Opowiadanie z gry Star Wars: Squadrons), 2020

  • „Keo wyćwiczonym ruchem przykmnęłu przepustnicę A-winga. Pochodziłu z Mirial, miału żółto-zieloną skórę, najwyżej dwadzieścia kilka lat i nie wyglądału na doświadczonego pilota. Szereg wyścigowych rywali, a później imperialnych pilotów, pomylił się w tej kwestii i słono za to zapłacił.”
  • „– Grand Prix Socorro Sunset – powiedział Relkin. – Ta sztuczka, którą wywinęłuś w ostatniej chwili – ten mały, oszukańczy manewr, który wytrącił mój statek z kursu – kosztował mnie mistrzowski medal, na który zasługiwałem.”

• Jacek Dukaj – Perfekcyjna niedoskonałość, 2003

  • „– Do Creytona powinniśmy dotrzeć w ciągu trzydziestu ośmiu k-godzin. Nawet zważywszy na utratę krwi pana i stahs McPherson–
    – Chciałuś powiedzieć – przerwał nu Zamoyski – powinniśmy byli tam dotrzeć. Samu twierdzisz, że po odcięciu od Plateau nie wiesz nawet, w którą stronę lecimy. Swoją drogą, zastanawiam się, jak to możliwe. Przecież chyba pamiętasz, gdzie celowałuś.”
  • „– To było wyzwanie na pojedynek – stwierdziła manifestacja Słowińskienu i kopnęła upuszczoną muszlę aż pod palmy. Stłukła sobie przy tym stopę i teraz podskakiwała na jednej nodze, wściekła – taki na poły komiczny behawior manifestowału Adamowi i Cesarzowi.”
  • „Jeszcze nie do końca świadomy otoczenia, zareagował w sposób stosowny dla ciążenia Farstone (lub Pałacu) – i w efekcie odbił się od bocznej ściany. Zamrugał, nie wierząc własnym oczom. Z odległości dwóch cali szczerzyłu się bowiem z niej, wielku jak posąg Stalina, Patrick Gheorg McPherson.
    W odruchu już niemal paniki odepchnął się Zamoyski wstecz, ku fotelowi. Nie mógł oderwać wzroku od ekranu z uspokajająco uśmiechniętum Patrickum – najpierw więc fotel wymacał, fotel i ciało na nim.”
  • „Głupi! Znajdujesz się w jenu wnętrzu, onu czyta twoje nastroje, pragnienia, instynkty, myśli nieomal – z napięcia mięśni, drżenia strun głosowych, temperatury naskórka, rytmu oddechu, łopotu serca, szumu krwi w żyłach i tkankach. Skąd niby wiedziału wówczas, że szukasz urynału? Nic wu nie umknie. Pozostajecie całkowicie w jenu władzy. Nie jesteś w stanie przekazać Angelice ni słowa tak, by onu o nim nie wiedziału.”

• Jacek Dukaj – Linia oporu (w: „Król Bólu”), 2010; formy wymienne: ona lub onu

  • „I pamiętałum, jak rodziłam dzieci, dwoje, troje, pięcioro, ośmioro dzieci, w chacie lampą olejną oświetlanej i w ziemiance ciemnej, pracując w polu i pracując przy zwierzętach, rodziłam dzieci, a potem te dzieci męczyły mnie i dręczyły, aż zadręczyły; tak umierałam.”

• Jacek Dukaj – Linia oporu (w: „Król Bólu”), 2010

  • „Na owych pustkowiach zagubienia, wśród zgąszczów zieleni, nie ja jednu nosiłum kształt człowieczy. Spotykałum też innych cudzoświatowców, wieczorami przy ogniu wyznawali swe historie. Zazwyczaj podróżowali do krewnych przebywających na oddaleniu, do synówcórek, bracisióstr, którzy opuścili krainy kamienia i prawa, ojczyzny zera i jedynki.”
  • „Im dalej wędrowałuśmy, tym bardziej zmieniało się wszystko wokół. Świat przemieniał się w sen o snach nietrwały.
    Czas jakiś żyłum w gaju owocowym, gdzie zbierałuśmy jabruszki i oliwnice, też wyłącznie nimi się żywiąc.”

• Ginny Nawrocka – Cierpki zapach kosmosu (w: „Tęczowe i fantastyczne”), 2020; oprócz tego także postaci niebinarne używające męskich i żeńskich form

  • „Ja, Gosia, Ewa i Jacek. Gosia była najmłodsza... Jest najmłodsza. Jacek jest z tego samego roku, co ja, ale onu urodziłu się na początku, a ja pod koniec. A Ewa jest pięć lat starszy ode mnie.”

• Artur Nowrot – Smocze dziecko (w: „Tęczowe i fantastyczne”), 2020; przymiotniki w formie nijakiej

  • „Yare robiłu jednak, co w jenu mocy, by zadowolić rodziców i starszyznę, wykonywać bez zwłoki polecenia, nie zaniedbywać obowiązków i za bardzo nie narzekać.”

• Kelly Robson – Interwencja (w: „Nowa Fantastyka” 5/2020; tłumaczenie: Paweł Dembowski), 2020

  • „Émeraude odpięłu się i pokazału palec lekarce. Przełączału się między dwoma trybami – wszystko albo nic. Kilka miesięcy temu doznału kontuzji, naciągając mocno ścięgno zginacza.”

• Merc Fenn Wolfmoor – Naszym celem jest nie umrzeć (w: „Nowa Fantastyka” 11/2020; tłumaczenie: Michał Kubalski), 2020

  • „Sua gapi się na nienu i czeka - nie wie, co ma odpowiedzieć, nie mając więcej informacji. Maya nie patrzy na Suę, gdy mówi. Po prostu przemawia prosto w przestrzeń, gdzie sekrety są mniej niebezpieczne.”
  • „Maya nie reaguje na wiadomości na UdzielajSię, esemesy, ani nawet na wiadomość głosową, wygenerowaną z wpisanego tekstu. To przeraża Suę. Nigdy nie dzwoni do nikogo, chyba że w sytuacjach awaryjnych. Maya zdaje sobie z tego sprawę. Poza num wiedzą o tym tylko Caspian i Jong. Maya obiecału, że odbierze rozmowę głosową.”
  • „Kurwa, to brzmi bardziej oskarżycielsko niż chciało. Sua gryzie się w wargę. To nic. Maya ma świetny profil społeczny: ekstrawertycznu, zaangażowanu w społeczność, zainteresowanu dozwolonymi odmianami sztuki, zawsze lojalnu obywatelu. Pracuje na pełen etat w warsztacie naprawiającym małe AGD.”

• Kazimierz Przybysz – Trzy wiersze (w: „Tlen Literacki” 6/2020), 2020

  • „pić chciałum z onu źródeł
    ale ludzie mi się nawarstwili i zasłonili
    (a nie wolno się gromadzić!)”

• XymMusic – apocalypse enby, 2019

  • „bądźmy tu razem
    ostatni raz
    złączone w intymnym uścisku
    byłuś tu ze mną
    byłum tu z tobą
    czego jeszcze można chcieć”

Rodzaj postpłciowy z neozaimkami ne/nego (ne/nego)

• Kelly Robson – Interwencja (w: „Nowa Fantastyka” 5/2020; tłumaczenie: Paweł Dembowski), 2020

  • „Émeraude odpięłu się i pokazału palec lekarce. Przełączału się między dwoma trybami – wszystko albo nic. Kilka miesięcy temu doznału kontuzji, naciągając mocno ścięgno zginacza.”

Formy męskoosobowe liczby mnogiej (oni/ich)

• Bartosz Wierzbięta – Pingwiny z Madagaskaru, 2009

  • „Rico, stara mordo, jeszcze będziecie rzygać jak pijany messerschmitt.”
  • „Szeregowy, za chwilę zobaczycie coś, co za chwilę zobaczycie.”

• Degrassi: Nowy rocznik (sezon 4 odcinek 9, #Obsesja, tłumaczenie: Agata Miazek), 2017

  • „– Zmieniła imię?
    – Zaimek. Na „oni/ich” zamiast „ona/jej”.
    – Idiotyczne.
    – I dlatego nie jesteś zaproszony.
    – „Oni” to liczba mnoga. Yael to jedna osoba, prawda?
    – Oni są szczęśliwi. Czy to, jak ich nazywamy ma znaczenie?”

• Oliwia Bosomtwe – BOIKA to bielizna queer friendly zaprojektowana przez Kin. Wspiera LGBTQ i kobiety (w: „Noizz”), 2019

  • „Kin Lu jest osobą niebinarną i w związku z tym piszemy o niej posługując się formą odpowiednią dla trzeciej osoby liczby mnogiej. Kin projektują i są częścią społeczności queer. Jakiś czas temu wyprowadzili się z Polski i zamieszkali w Szwecji. Od lat zajmują się projektowaniem. Fani kolarstwa zapewne kojarzą Kin z poprzedniego projektu związanego z ubraniami i akcesoriami czyli Cheesy Supply.”

• Katarzyna Czajka-Kominiarczuk – Zwierzęta pozaludzkie czyli o “Animal Manie” (blog Zwierz Popkulturowy), 2020

  • „Morrison pozwalają sobie na przeniesienie akcentów zupełnie poza świat super bohaterskich sporów ale zrobił to w taki sposób, że trafia tam gdzie miękkie. A jednocześnie – pozwalają zrozumieć ich decyzje, które towarzyszą każdej osobie piszącej.”

• Kamil Giedrys – Kroniki z innego świata – recenzja komiksu Kłamstwo i jak to robimy (w: „anywhere.pl”), 2020

  • „Tommi Parrish w tych niełatwych dla odmienności czasach doskonale oddali sytuację osób LGBTQ, tworząc komiks przemawiający do czytelników za pomocą prostych, lecz równie rzetelnych i wiarygodnych środków.”

• Sergiusz Kurczuk – W nowym sezonie "Star Trek: Discovery" zadebiutują postacie niebinarne i transseksualne (w: „Antyradio”), 2020

  • „Del Barrio to osoba niebinarna posługująca się zaimkami w liczbie mnogiej, kończąca obecnie naukę w London Academy of Music and Dramatic Art. Ich dorobek ogranicza się na razie do ról teatralnych i udziału w kilku filmach krótkometrażowych, więc "Star Trek: Discovery" będzie szansą na zaistnienie w Hollywood.”

• Dariusz Kuźma – Ciekawsza wersja nas samych (w: „Przekrój”), 2020

  • „W zeszłym roku, przy okazji premiery Johna Wicka 3, głośno było o tym, że jedną z ról zagrali Asia Kate Dillon, osoba niebinarna, która zdobywa coraz większą popularność. Myślisz, że kultura celebrycka jest w stanie przyspieszyć przemiany społeczne?”

• Ginny N. – Niebinarność Cudo Tyłeczek a sprawa krasnoludzka (Whosome), 2021

  • „Sami, jakkolwiek lubimy sporą część tych nieludzkich postaci, bardzo chcielibyśmy widzieć też postaci, które są niebinarne i są ludźmi. Na marginesie, dlatego tak bardzo uwielbiamy to, że w Star Trek: Discovery pojawiła się właśnie taka postać – nastoletnich Adiry z całym queerowym wątkiem found family. ”

• Rozpoczynamy rok z mocnymi ogłoszeniami – Nicola Cruz i Dorian Electra zagrają w Polsce (More), 2019

  • „Drugim dzisiejszym ogłoszeniem, które podniosło nam znacznie tętno jest zapowiedź przyjazdu do Warszawy Doriana Electry. Electra określają siebie jako „gender fluid” i nie utożsamiają się z żadną płci – ani męską, ani żeńską, a w zamian używają czasowników w mnogiej formie „oni”. Ci queerowi, niezwykle barwni i odważni artyści nagrali w ubiegłym roku znakomity debiutancki album Flamboyant, na którym znajdziemy muzyczkę rodem z wytwórni PC Music – przebojową, ekstrawagancką i przesłodzoną. To właśnie tę płytę będą promować w stołecznej Hydrozagadce. ”

• Karolina Fedyk – Skrzydła, 2019

  • „Eliri nalali sobie kawy. Ostrożnie podnieśli okutą srebrem szklankę, wdychając aromat napoju.
    – Nie musicie się nas bać – powiedzieli bezradnie, wiedząc, że nic to nie zmieni. – Wczorajsze święto było bardzo piękne – dorzucili.”

• Weronika Mamuna – Obca, która była (w: „Tęczowe i fantastyczne”), 2020

  • „I kiedy już wydawało się, że wszystko stracone, kiedy jej myśli zaczęły kierować się ku najstraszliwszym, najbardziej rozpaczliwym czynom, jej przyjaciel – młodzi, ale niezwykle utalentowani czarodziej – zaprowadzili ją przed magiczne drzwi.”

• Ginny Nawrocka – biogram autorski w antologii Tęczowe i fantastyczne, 2020

  • „Autorzy i eseiści publikujący m.in. na łamach portalu Gallifrey.pl, a o swoim pisaniu mówiący na Twitterze (ripplesofcosmos). Tworzą światy łączące fantastykę naukową z magią. Są osobą niebinarną, aromantyczną i aseksualną, a ich zaimki to „wy/oni”.”

• Ginny Nawrocka – O odzyskiwaniu A, 2020

  • „W kultowym już wiedźminie mamy biseksualną Ciri i niebinarnych Neratina Cekę. (...) Niebinarność Neratina sprowadza się do androgynicznej urody i kilku pogardliwych uwag o tym, że trudno określić, czy to mężczyzna czy kobieta.”
  • „Nie jesteśmy smokiem, żeby zbierać skarby, ale jeśli chodzi o queer, jesteśmy potrójnie literą A. Jedną z tych mniej znanych właśnie, do niedawna powszechnie niepoprawnie odczytywanych jako „ally” – osoba wspierająca osoby queerowe, ale cispłciowa i jednocześnie heteroseksualna, a więc nie należąca do żadnej mniejszości płciowej czy seksualnej. Nam jednak nie brakuje narracji o postaciach, które po prostu nie mają problemu z tym, że ktoś inny jest postacią queerową, nawet jeśli miło jest takie historie widzieć. Brak nam narracji o osobach aromantycznych, aseksualnych i agenderowych (czy, w tym ostatnim wypadku, szerzej: niebinarnych), bo ich niewidoczność jest szczególnie trudna do zwalczenia – i w życiu, i w fantastycznej fikcji.”

• Agnieszka Żak – Dorastanie w czasach cyborgizacji (w: „Tęczowe i fantastyczne”), 2020

  • „– Au, to nasz ostatni dzień razem, skupcie się!
    – Przepraszamy... Bo Laghari w wywiadzie powiedziała...
    – Oddaliście już tę pracę! Widzisz, Alec? Jeśli zostawimy ich samych, całe wakacje będą słuchać o polityce! To jeszcze nudniejsze! Musimy pójść się jeszcze razem zabawić, zanim zaczną się te wakacje udręki.
    – Myślałem, że wrócę do domu i...
    – Oszalałeś? Idziemy tańczyć!
    Alec spojrzał na Au, którzy tylko wzruszyli z rozbawieniem ramionami.”

Formy niemęskoosobowe liczby mnogiej (one/ich)

• One Day at a Time, sezon 2 odcinek 3 „Kwestia zaimków”, 2018

  • „– Rozmawiałam z Syd i okazuje się, ze mamy tyle ze sobą wspólnego. Wiem, że nie chcesz, bym się umawiała, ale mogę pójść z nimi na lody?
    – Mówiąc „nimi” masz na myśli tylko Syd?
    – Tak.”

• Star Trek: Discovery (tłum. Tomasz Kutner), 2020; sezon 3, odcinek 11; „Su'Kal”

  • „– Adira przesłały się na dół.
    – Słucham?
    – Zabrały tabletki przeciwradiacyjne.”

  W innych językach

• Ida Ślęzak – Protest i poezja (w: „Dialog”), 2020

  • „Myles – jak piszą o sobie – są pochodzącymi z Bostonu nowojorskimi poetkami, ikonami lesbijskiej poezji i queerowej kultury. Mieszkały na Lower East Side i były związane przede wszystkim z ośrodkiem eksperymentalnej The Poetry Project w St. Marks Church, gdzie przez lata zajmowały stanowisko dyrektorek artystycznych. W swojej twórczości eksplorują doświadczenia kobiecości i nienormatywnej, queerowej tożsamości.”

• Ida Ślęzak – Archiwum i powtórzenie (w: „Dialog”), 2020

  • „Myles podczas kampanii w latach dziewięćdziesiątych identyfikowały się jako kobieta i lesbijka, a zatem ich problematyzacja własnej widoczności i żądanie adekwatnej reprezentacji rozgrywało się w oparciu o inne kategorie tożsamości. ”

Formy mnogie rodzaju postpłciowego z zaimkiem „ony” (ony/ich)

• Jacek Dukaj – Linia oporu (w: „Król Bólu”), 2010

  • „Im dalej wędrowałuśmy, tym bardziej zmieniało się wszystko wokół. Świat przemieniał się w sen o snach nietrwały.
    Czas jakiś żyłum w gaju owocowym, gdzie zbierałuśmy jabruszki i oliwnice, też wyłącznie nimi się żywiąc.”

Formy z „ae” lub ligaturą „æ” (onæ/jæ)

• Weronika Pérez Borjas – Nie ona i nie on. Osoby, które nie czują się ani mężczyzną, ani kobietą, chcą zalegalizować trzecią płeć (w: „Duży Format”), 2019; zamiennie z formami z „ea”

  • „Byłaem wtedy w podróży po Ameryce Centralnej. Tej nocy w Hondurasie bawiłaem się moim starym imieniem, przerzucałeam litery. Od kiedy byłaem dzieckiem, chciałeam zmienić imię, ale nie znajdowałeam niczego, co by pasowało.”

Formy z ukośnikiem (on/a/jego/jej)

• Wojciech Karpieszuk – Potrzebujemy polskiego Stonewall (w: „Gazeta Wyborcza”), 2020

  • „Idący/a w alternatywnym marszu aktor/ka Indya Moore (określa siebie jako osobę niebinarną, czyli nie utożsamia się z żadną płcią) apelował/a, by walczyć o prawa transpłciowych, czarnoskórych pracownic seksualnych. Dziś w USA wiele z nich pada ofiarami morderstw.”

• Renata Kim – Święta wojna o język (w: „Newsweek”), 2020

  • „[Michał Rusinek] Dowiedziałem się, że w języku angielskim wobec osób niebinarnych można używać zaimków liczby mnogiej – mówi się o jednej osobie „they”. I nie chodzi o to, że zakłada się jej podwójność, tylko że to jest zaimek, który nie wskazuje na płeć. Bo są też takie osoby, które nie chcą definiować swojej płciowości, chociażby jak laureatka/laureat tegorocznego Bookera. W języku polskim jest to trudniejsze, ale możliwe, trzeba się tylko trochę nagimnastykować.”

• Marta Wawrzyn – 6 rzeczy, które warto wiedzieć dziś rano (w: „serialowa.pl”), 2020

  • „Bex Taylor-Klaus ("Arrow") dołącza do obsady medycznego pilota ABC "Triage" jako Leonora/Leo, niebinarna stażystka/stażysta w New York Trinity.”

• Steff Yotka – Moda nie ma płci (Vogue), 2021

  • „Dla kogo taki system jest prostszy? – Zakupy online są frustrujące, bo prawie każdy sprzedawca organizuje ofertę w binarny sposób – mówi William Defebaugh, niebinarny/-a założyciel/-ka „Atmos”, czasopisma poświęconego zmianom klimatu i problemom środowiskowym. – To tak zniechęcające, że nawet nie wchodzę do sklepu.”

• Ataki na matkę 8-letniego niebinarnego dziecka (w: „Queer.pl”), 2020

  • „Mówiono mi, że wykorzystuje moje dziecko, zamiast pozwolić mu/jej na posiadanie "normalnego dzieciństwa. Jednak nie rozumiem, jak ktokolwiek mógłby zmusić 8-latka/latkę do założenia ogromnej sukni, peruki i poświęcenia całej swojej uwagi, wbrew własnej woli.”

• Książki nagrodzone w 2020 roku (Lubimyczytać.pl), 2020

  • „Marieke Lucas Rijneveld ma 29 lat i jest osobą niebinarną. Z bohaterką swojej książki „The Discomfort of Evening” dzieli część doświadczeń – również wychowywał/ła się w rodzinie rolników i w dzieciństwie stracił/ła starszego brata. Na wieść o wygranej wspominał/ła, że do sukcesu doprowadziły go/ją dwa słowa: „bądź nieustępliwy/a”, które były napisane na ścianie nad biurkiem i widoczne podczas pracy nad książką.”

• Przyznano World Fantasy Award (Portal Lubimyczytać.pl), 2020

  • „W tym roku World Fantasy Award przyznano w ośmiu kategoriach. Za najlepszą powieść uznano „Queen of the Conquered” autorstwa młodego/ej pisarza/rki o nazwisku Kacen Callender (osoba niebinarna). ”

• Sam Smith: Lady Gaga zainspirowała mnie do coming outu jako osoba niebinarna (w: „Queer.pl”), 2020

  • „Miałem/am 15 lat, kiedy ukazała się płyta The Fame i miałem/am obsesję na punkcie Gagi. Dała mi całkowite pozwolenie na bycie sobą i bycie dumnym/ą z mojej queerowości. To była forma ekspresji, ale była też w dziwny sposób forma ochrony. To był sposób na niemalże powiedzenie homofobom i prześladowcom: "Trzymaj się z dala ode mnie", ponieważ jestem pewny/a siebie i potężny/a w byciu queer”

• Miles Cameron – Plaga mieczy (tłum. Maria Gębicka-Frąc), 2018

  • „Szaman/ka zmrużył/a oczy, słysząc ostatnie słowo. Odpowiedział/a chrząknięciem. Brzmiało twierdząco.”

• Rick Riordan – Statek umarłych (tłum.: Agnieszka Fulińska i Marta Duda-Gryc), 2017

  • „Gdy szliśmy wczesnym rankiem ulicami Yorku, rozprawiłem się z moim czosnkowym bajglem i opowiedziałem o tym, co mi się śniło. Miśnia, nasz nowy kumpel alias nasza nowa kumpela, kroczył/-a obok nas, pobrzękując i przyciągając pełne dezaprobaty spojrzenia sennych mieszkańców: „Ech, ci turyści”.”

Formy z iksem (onx/jex)

• Rey KM Domurat (w: „Glissando”, tłum. Joanna Zabłocka), 2019

  • „Czy pamiętasz moment, w którym zainteresowałxś się technologią/sprzętem, który jest ci obecnie najbliższy? Jak to się stało, że poszłxdłeś tą ścieżką? Napisz kilka słów o tym, czym się zajmujesz.
    [Rey] W tamtym czasie nie było jeszcze dla mnie jasne, w jaki sposób powstaje muzyka i jak wielu etapów produkcji czy zaangażowania licznych osób ona wymaga. Tkwiłxm w przekonaniu, że wszystko robi jedna osoba: artysta wykonuje swój utwór, nagrywa go, a później otrzymuje kontrakt w wytwórni i wypuszcza muzykę w świat… Postanowiłxm, że chcę wiedzieć więcej…”

Formy z podkreślnikiem (on_/je_)

• Bart Staszewski – „Lu ma 21 lat. Jest osobą niebinarną. (…)”, 2020

  • „Jest jednym z trójki bohaterów_ek mojej i Przemysława Stefaniaka mini trylogii o osobach niebinarnych, której pierwsza część już jutro!”

• TęczUJ - Organizacja Studentów LGBTQ+ i Sojuszników na Uniwersytecie Jagiellońskim – „Kochane osoby transpłciowe i niebinarne studiujące na Uniwersytecie Jagiellońskim (…)”, 2020

  • „Kochane osoby transpłciowe i niebinarne studiujące na Uniwersytecie Jagiellońskim - mamy dla Was świetną wiadomość! Jak pisaliśmy_łyśmy już wcześniej, wraz z Bezpieczny student UJ testowaliśmy_łyśmy rozwiązania na USOSweb dla transpłciowych studentów i studentek. Dzisiaj dotarła do nas wspaniała wiadomość, którą przekazujemy Wam wszystkim - jeśli chcecie, żeby Wasze dane były widoczne w USOSweb zamiast deadnames, skontaktujcie się koniecznie z Działem Bezpieczeństwa!”

• Maria Czekańska – „Nie ma nic złego w byciu dziwaczną_ym_em, dziwaczką, dziwaczem, dziwem, dziwakiem czy dziwką.” – Rozmowa z Łukaszem Kaźmierczakiem/Łucją Kuttig (w: „Gender.pl”), 2020

  • „Każdy_a bohater_ka z obydwu tomików ma swoje pewne zaczepienie w rzeczywistych postaciach: ludzi spotykanych na co dzień lub od czasu do czasu, zwierząt, raperek. Postacie odnajduję nie tylko w rozmowach realnie odbytych lub napomkniętych, zaczętych, lecz również w fantazmatach wytworzonych przez kulturę, jak choćby nowenna pompejańska, która przekazuje objawienie podmiociu lirycznemu albo „instytucji przemawiającej”, jak to zgrabnie ujęła Aleksandra Szwagrzyk-Dalasińska na spotkaniu w Toruniu.”

• Rafał Majka – Zabicie świętej męskości? Tak, poproszę! (Codziennik Feministyczny), 2017

  • „W rezultacie może coś gruntownie przemyśli, może zmieni perspektywę, może emocjonalny ślad zostawiony przez dzieło artystyczne będzie rzutował na jej_jego decyzje życiowe.”

• Agnieszka Małgowska, Monika Rak – Zabieranie miejsca kobietom jest antyfeministyczne (w: „Sistrum”), 2020

  • „Swoją drogą czemu musimy być oryginalni_e. Woolf to feministyczna ikona. ”
  • „Żyjemy w określonym społeczeństwie, w pewnej strukturze, dlatego nie żądam, żeby wszyscy_tkie dostosowali_ły się do mnie. ”

• Agnieszka Weseli – UFA to tao (Interalia. Pismo poświęcone studiom queer.), 2007

  • „UFA nie mówi jak wszyscy. Nie stosuje powszechnie używanych męskich form wyrazów, ale nie stosuje też wyłącznie żeńskich ani nie ucieka się do zapisu z ukośnikiem ("uczestnicy/uczestniczki"). Zdecydowała się na wykorzystanie podkreślnika: "uczestniczki_cy bawiły_ili się". Najpierw pojawia się końcówka formy żeńskiej, która podkreśla odrzucenie uniwersalności męskiego podmiotu, potem końcówka formy męskiej. Pozioma linia między nimi pozostawia miejsce na całe spektrum możliwości między i poza tymi biegunami. Powstaje słowo z wyborem na końcu, z niedopowiedzeniem, przygotowane na każdą płeć i tożsamość. (...) Wzrok czytającej_ego potyka się na dziwacznym wyrazie. Następuje chwila zaskoczenia i być może zastanowienia: refleksja nad nawykami językowymi, które zbyt często są dla używających przezroczyste i niedostrzegalne. Oto kolejny skuteczny sposób, by nieco zamieszać w rzeczywistości.”

• Janelle Monáe ujawnia, że identyfikuje się jako osoba niebinarna (w: „Poptown”), 2020

  • „Ostatnie dni w social mediach przyniosły wzmożoną falę osób wyznających swoją niebinarną, wykraczającą poza podstawową klasyfikację płci, naturę. Monáe wykorzystał_ ten moment by także wyoutować się osoba niebinarna. Zrobił_ to z pomocą Twittera, a konkretnie dzieląc się ze swoimi obserwatorami memem odnoszącym się do tej klasyfikacji. Opatrzył_ obrazek hashtagiem „IAmNonbinary””

• R.S. Benedict – Moje angielskie imię (w: „Nowa Fantastyka” 3/2019, tłum. Olga Niziołek), 2019

  • „Prawdopodobnie już się zorientowałeś, że wbrew temu, co ci mówił_m, nie urodził_m się w Londynie, nie skończył_m Oxfordu, i – z tego co wiem – nie ochrzcili mnie w Kościele Anglii.”

• A Frey – Niewidzialne monstra. O niebinarności i potrzebie reprezentacji (w: „Tęczowe i fantastyczne”), 2020

  • „A jednak gdy tylko wychodzę z powrotem na ścieżkę, boję się. Jeszcze parę chwil temu – podobnie jak przez całe dotychczasowe życie – był_m przezroczyst_. Mogł_m wędrować ulicami, rozkoszując się pogodą, widokami, byciem w miejscu, które kocham. Teraz ogarnia mnie dojmująca, niemal paraliżująca świadomość tego, jak bardzo rzucam się w oczy.”

• Tomasz Sikora – Uwikłan[ ] w postpłciowość (Artykuł ze zbioru „Postpłciowość? Praktyki i narracje tożsamościowe w ponowoczesnym świecie” pod redakcją Aleksandry E. Banot, Anny Barabasz i Rafała Majki), 2012

  • „„Post-” w wyrazie postpłciowość wyznacza pewną cezurę, historyczną lub konceptualną; sugeruje koniec czegoś, co nazywałyśmy_liśmy dotąd płcią albo płciowością, a przynajmniej koniec pewnego rozumienia i/lub doświadczania płci.”
  • „Intelektualistka_ta czy akademiczka_mik powinny_i więc „ważyć argumenty za i przeciw” (albo rozważać), ale muszą być również otwarte_ci na ryzyko, muszą (zgodnie z dawniejszym wyrazu ważyć) „wystawiać na szwank, narażać”.”

• Maciej Sokołowski-Zgid – Intymny bunt – przeciwko społecznym normatywizmom płciowym (Artykuł ze zbioru „Postpłciowość? Praktyki i narracje tożsamościowe w ponowoczesnym świecie” pod redakcją Aleksandry E. Banot, Anny Barabasz i Rafała Majki), 2012

  • „Tego typu rozumienie buntu jest przez socjolożki_gów często wykorzystywane w analizie zjawisk związanych ze zmianą społeczną.”

Formy z gwiazdką (on*/je*)

• Miłość Nie Wyklucza – Jak zwracać się do osób trans i niebinarnych? Wyjaśniamy!, 2020

  • „Bo każd* człowiek wie, kim jest. I każd* najlepiej zna swoją tożsamość. Wystarczy, że będziemy to po prostu szanować i życie wszystkich nas stanie się odrobinkę prostsze.”

Formy z apostrofem ('n'/je')

• Bogi Takács – Społeczny wizerunek policji („Nowa Fantastyka” 1/2021), 2020

  • „Do biura z hukiem wpada kierownik. patrzy na je' slajdy i wrzeszczy:
    – Ciągle trują ci dupę tymi bzdurami o obcych?!”
  • „A im mniejszy odsetek przybyszów pozaziemskich, tym gorszy wynik.
    I tym niższa czułość i swoistość”
  • „Kari spędza przeszło godzinę na dyskusji, choć w przeciągu pierwszych trzydziestu minut uchodzi z nie' cały zapał.”