Moje zaimki to:
ono/jeno
(Rodzaj neutralny z elementami postpłciowego)
Przykłady użycia w zdaniu:
- Myślę, że ono jest bardzo miłe, przyjacielskie i urzekające.
- Tęsknię za jeno śmiechem.
- Chciałobym no posłuchać.
- Chciałobym posłuchać właśnie jeno.
- Napiszę do nieno później.
- Powiedziałom nu, że je lubię.
- Powiedziałom to właśnie jenu.
- To wszystko dzięki nienu.
- Spotkałom je wczoraj.
- Spotkałom właśnie je.
- Wycelowałom w nie palcem.
- Poszłom z niem do szkoły.
- Rozmawialiśmy o niem ostatnio.
- Chciałobyś pójść do kina?
- Czy będziesz grało z nami?
- Kiedy będziesz mogło się z nami spotkać?
- Gdy byłom w domu, zaczęłom gotować.
- Dostałom wyniki egzaminu i jestem z nich zadowolone.
- Każde z nich chciało czego innego.
- To miło, że nas państwo odwiedza.
- Czy będzie państwo kontynuować subskrypcję?
Dane na podstawie Niebinarnego Spisu Powszechnego 2024.
Odmiana:
| Mianownik | Dopełniacz | Celownik | Biernik | Narzędnik | Miejscownik |
|---|---|---|---|---|---|
| ono | no / jeno / nieno | nu / jenu / nienu | je / je / nie | niem | niem |
Skąd w polszczyźnie tyle różnych form zaimków? Zapraszamy do lektury artykułu: Co warto wiedzieć o używaniu (i tworzeniu) zaimków?
| 1 os. | 2 os. | 3 os. | Przymiotniki |
|---|---|---|---|
| –om | –oś | –o | –e |
Formy neutralne
Ze względu na użycie już istniejącego w polszczyźnie rodzaju neutralnego jest to jedna z najczęściej używanych oraz łatwych do zrozumienia opcji. Formy takie jak „zrobiłom” czy „poszłoś”, choć poprawne gramatycznie, dopiero od niedawna są szerzej używane, i dla wielu brzmią infantylnie, dehumanizująco (póki nie zostaną znormalizowane). W odmianie wiele form neutralnych jest tożsamych z męskimi, dlatego niektóre osoby wolą używać zmodyfikowanych wariantów wykorzystujących inne zaimki przy zachowaniu neutralnej koniugacji czasowników.
- ono/jego – Rodzaj neutralny Normatywne
- ono/jej – Rodzaj neutralny z formami żeńskimi zamiast męskich
- ono/jejgo – Rodzaj neutralny z formami łączonymi
- ono/jeno – Rodzaj neutralny z elementami postpłciowego
- ono/jenu – Rodzaj neutralny z formami postpłciowymi zamiast męskich
- ono/ich – Rodzaj neutralny z formami mnogimi zamiast męskich
Przykłady z tekstów kultury:
Rodzaj neutralny z elementami postpłciowego (ono/jeno)
KP – Niebinarne Emma D’Arcy nominowane w kategorii „najlepsza aktorka”. „To ironia” (Noizz.pl) , 2023
- „Wśród nominowanych do tegorocznych Złotych Globów znalazło się Emma D’Arcy za rolę w serialu „Ród Smoka”. Emma jest osobą niebinarną, a nominację otrzymało w kategorii „najlepsza aktorka”. „To przepięknie ironiczne” — powiedziało podczas gali rozdania nagród.”
- „D’Arcy podkreśliło wówczas, że bało się ujawnić ze względu na obawy, że „nie można być aktorem, jeśli się nie jest osobą cispłciową”.”
Maja Kozłowska – Aktywiszcze o Tęczowym Piątku. „Chcę, żeby nauczyciele nie musieli się bać” [WYWIAD] (Vibez.pl) , 2023
- „O queerowym aktywizmie, binarnej nomenklaturze i wsparciu nauczycieli rozmawiałem z Julia(nem), 16-letnim aktywiszczem z Konina.”
- „Wspomniałoś, że nauczyciele starają się wspierać osoby LGBT, ale po cichu.”
- „W jej klasie są też plakaty np. „jesteś wartościow*” właśnie z taką gwiazdką zamiast osobowej odmiany.”
- „Czego ty jako osoba aktywistyczna oczekujesz od nauczycieli, dyrekcji?”
- „Chciałobym, żeby to było bardziej otwarte, żeby nauczyciele mogli się naprawdę zainteresować. ”
- „Nie chciałom w szkole używać swojego imienia ani zaimków. Nie byłom wyoutowane, nie chciałom robić coming outu przed wszystkimi. ”
Niko Graczyk – Poza „Unholy” bangerów brak. „Gloria” Sam Smith daje radę, ale nic ponadto (Noizz.pl) , 2023
- „Sam Smith, osoba muzyczna i wokalna, wydało właśnie swój czwarty długogrający album pt. „Gloria”. ”
- „„»Gloria« to słowo, które przez całe życie znaczyło dla mnie bardzo wiele. Od queerowego hymnu Laury Branigan pod tym tytułem, który słyszałom zawsze w gejowskich klubach, po słowo »gloria« w hymnach i pieśniach, które śpiewaliśmy w szkole. Dla mnie ten wyraz jest też po prostu hasłem pobudzającym ducha walki” — powiedziało Smith w wywiadzie w „The Tonight Show” Jimmiego Fallona.”
- „Smith trzy lata kazało czekać na swoją czwartą płytę. Poprzednia, „Love Goes”, wydana w 2020 r. była albumem zdecydowanie bardziej „refleksyjnym” i uderzającym raczej w minorowe tony. Była też wydawnictwem opublikowanym przez Smith krótko po jeno coming oucie jako osoba niebinarna. Ekspresja płciowa Smith oraz jeno wizerunek sceniczny wyraźnie ewoluowały od tamtego czasu, co poskutkowało (i nadal skutkuje) odwróceniem się od nieno części fanów oraz mnóstwem nieprzychylnych komentarzy w social mediach od osób, którym „brakuje dawnego Sama”. Zresztą te mają miejsce nie tylko w sieci, bo jak powiedziało Smith w wywiadzie dla Apple Music, od czasu coming outu jest ono „nękane słownie na ulicach częściej niż kiedykolwiek wcześniej”.”
Niko Graczyk – Kim Petras została pierwszą transpłciową kobietą, która zdobyła nagrodę Grammy (Noizz.pl) , 2023
- „Petras nagrodę otrzymała wspólnie z Sam Smith, które jest osobą niebinarną. Petras i Smith nagrodzono w kategorii „najlepszy duet” za singiel „Unholy”, który osiągnął ogromny sukces komercyjny i wspiął się na pierwsze miejsce listy Billboard Hot 100. W przemowie po odebraniu statuetki Petras podziękowała swojej mamie, a także innym transpłciowym osobom artystycznym.”
- „Sam chciało, żebym to ja wygłosiła przemówienie, ponieważ jestem pierwszą transpłciową kobietą, która otrzymała Grammy. ”
Niko Graczyk – Niebinarność — czym jest? Mówi o niej coraz więcej gwiazd i innych osób publicznych (Noizz.pl) , 2022
- „Sam Smith w 2019 roku wyoutowało się jako osoba niebinarna.”
- „„Odkąd ostatni raz występowaliśmy razem na tak dużym stadionie, cały czas proszę jeno, żeby ze mną śpiewało ponownie, a ono nie chce. Jest to więc bardzo szczególna okazja. Jest bardzo, bardzo zajęte. Zarezerwowane. I drogie” — żartowała JLO, zapraszając niebinarne Emme na scenę, używając wobec nieno angielskich zaimków neutralnych płciowo „they/them”, które my przetłumaczyliśmy z użyciem mieszanki czasu neutralnego i dukazimów, która jest używana przez wiele osób niebinarnych w Polsce.”
- „W języku polskim natomiast z płciowością mamy do czynienia praktycznie non stop. Dlatego osoby niebinarne, które chcą używać form neutralnych płciowo, musiały się sporo nagimnastykować i stworzyć dla siebie specjalne wersje słów i zaimków. Słowa te to tzw. neuratywy, czyli neutralne płciowo wersje słów, które standardowo posiadają rodzaj żeński lub męski. Dla przykładu neuratywem od słowa „partner” będzie słowo „partnerze”, a od słowa „przyjaciel”, np. „przyjacioło” lub „przyjaciełło”. ”
Marcin Zwierzchowski – Bogi Takács („Nowa Fantastyka” 1/2021) , 2020
- „Osoba niebinarna, pochodzenia węgierskiego, obecnie mieszka w Stanach. Jeno proza ukazywała się m.in. w „Strange Horizons”, ”Apex” czy „Gigantosaurus”. Niniejsze opowiadanie, będące jeno debiutem w języku polskim, pierwotnie ukazało się w antologii „Queer Destroy Science Fiction” pod redakcją Seanan McGuire, wydanej przez magazyn Lightspeed.”
Bernardine Evaristo – Dziewczyna, kobieta, inna (tłum. Aga Zano) , 2021
- „wspólnie szukały najlepszych neutralnych płciowo alternatyw, takich jak onu, ono, vono, ne, oni, ony, testowały każde słowo, żeby przekonać się, czy spływa z języka, czy może staje się potykaczem, tak samo robiły z alternatywami słów jego i jej: jejgo, jeno, jemu, jejo, nego, ich”
Mason Deaver – Wszystkiego, co najlepsze (tłum. Artur Łuksza) , 2022
- „Co mogłobym teraz zrobić? Raczej nie przyjęliby mnie z powrotem. Czy w ogóle bym się na to zgodziło? Czy Hannah będzie wiedziała, co robić? Nie mam pojęcia, co jej powiedzieć, nie wiem, czy będzie w stanie mi pomóc. Chryste, a co, jeśli jest tak okropna, jak rodzice? To niemożliwe, prawda?
Gdybym tylko trzymało gębę na kłódkę.” - „– Jakie są twoje zaimki? – pyta.
Pytanie bierze mnie z zaskoczenia. Nie w zły sposób.
To dziwne, ale Hannah jest pierwszą osobą, która mnie o to zapytała. Pierwszą osobą, która musiała zapytać.
– Ono/jeno – mówię, próbując brzmieć zdecydowanie, ale jestem pewne, że totalnie mi nie wyszło.
– Dobra. Cóż, pewnie trochę mi zajmie, zanim się przyzwyczaję, więc musisz mnie poprawiać, kiedy coś powiem nie tak, okej? Chcesz, żebym wyjaśniła wszystko Thomasowi?
Kiwam głową.
W ten sposób ja nie będę musiało.” - „– Nie mogę odpowiedzieć do momentu, gdy otrzyma- my wykaz jego ocen, ale zdaje się, że będzie. Nasz system jest podobny do tego, którego doświadczył w poprzedniej szkole.
Jego. Doświadczył.
Nie, nie powinnom być zdenerwowane ani smutne. To był mój wybór, więc teraz nie mogę sobie na to pozwolić.” - „Odbyliśmy z Mariam długie rozmowy o byciu osobą religijną i jednocześnie niebinarną. Dla Mariam jeno hidżab odzwierciedla komfort, bezpieczeństwo i przywiązanie do wiary. Długie godziny potrafi opowiadać o tym, jak wpływa na jeno samopoczucie. W zeszłym roku stworzyło całą serię filmów o tym, co dla nieno znaczy bycie szyitą i osobą niebinarną.”
- „Siostra przewraca oczami.
– Nie martw się tym bra... – Nagle urywa. – Ben. Mogę do ciebie mówić „braciszku”? To chyba nie jest okej, co? Może wymyślę coś innego.
Na forum widziałom, że wiele osób niebinarnych prosiło rodzeństwo, żeby zwracało się do nich „rodzeńcze”, od rodzeństwa. Spodobało mi się to słowo, ale nigdy nie przypuszczałom, że ktoś mógłby się tak zwracać do mnie.
– Rodzeńcze jest spoko – mówię. – Zamiast bracie czy coś.
– Rodzeńcze. Dobra. Zatem, rodzeńcze, nie musisz martwić się oddawaniem mi pieniędzy. Serio.” - „Palcami biegnę po dłoni w miejscu, które trzymał Nathan. Wtedy na dachu wydawało mi się, że wie. Nie mam pojęcia, co wie. Nawet nie ogarniam, co dokładnie się wczoraj wydarzyło. Czy to coś znaczyło? Czy chciał mi tylko pomóc? Czy jestem tylko przyjaciołem? Czy jestem dla niego kimś więcej, czy po prostu jest świetny w byciu troskliwym Nathanem? Albo może zdecydowanie za bardzo to analizuję?”
- „Co mogłobym teraz zrobić? Raczej nie przyjęliby mnie z powrotem. Czy w ogóle bym się na to zgodziło? Czy Hannah będzie wiedziała, co robić? Nie mam pojęcia, co jej powiedzieć, nie wiem, czy będzie w stanie mi pomóc. Chryste, a co, jeśli jest tak okropna, jak rodzice? To niemożliwe, prawda?
,,Sam Sylvester i wiele na wpół przeżytych żyć",
- „,,Wyglądam na maturzyszcze. Wysokie maturzyszcze.”
O co chodzi w tej stronie?
Polska gramatyka jest skomplikowana i silnie zgenderyzowana. Nie oznacza to jednak, że niemożliwe jest używanie innych form niż „on” i „ona”.
Udostępniamy tutaj linki do przykładów użycia (w prostych zdaniach oraz w tekstach kultury: literaturze, prasie, filmach, serialach, muzyce) zaimków i innych form płciowych – nie tylko normatywnych „on” i „ona”, lecz także form niebinarnych, takich jak rodzaj neutralny czy postpłciowy.
Dlaczego należy je respektować? Bo zwracanie się do kogoś tak, jak sobie życzy, jest podstawą relacji społecznych. Nie powiesz do Ani „Franku”, nie powiesz „na ty” do osoby, z którą jesteś „na pan”, itp. A są osoby, które nie chcą, by im mówić „on” ani „ona”. Czy to uszanujesz, świadczy wyłącznie o Tobie.
Warto wrzucić link do swoich zaimków na swoje profile na portalach społecznościowych – nawet jeśli jesteś cis (= nie trans) i używasz „on” lub „ona”. – ponieważ dzięki temu pokazujesz wsparcie dla społeczności trans i normalizujesz podawanie zaimków przez osoby, których zaimki nie są oczywiste (więcej powodów tutaj).
Formy neutralne płciowo – jak np. „moi drodzy/drogie”, „drogie osoby”, „wszys* chętn*”, „jesteś wspaniałx”, itp. – są też przydatne, gdy zwracasz się do grupy ludzi lub do osoby, której płci nie znasz.
Już teraz w codziennej polszczyźnie używamy wielu form neutralnych płciowo: „moje kochanie zrobiło mi niespodziankę”, „proszę przyjść do szkoły z rodzicem”, „w urzędzie powiedziano mi, że...”, „dzwonili z gazowni”, „będę robić”, itp. Tutaj idziemy po prostu o krok dalej.