Zaimki.pl
Zaimki
Rzeczowniki
Teksty kultury
Materiały
Blog
Społeczność
Kontakt
Konto

Zaimki.pl
Strona główna Niebinarne zaimki i inne formy Neutralne rzeczowniki Przykłady z tekstów kultury Dodatkowe materiały Blog Społeczność queerowa Kontakt Mercz Twoje konto Szukaj
Strona główna Niebinarne zaimki i inne formy Neutralne rzeczowniki Przykłady z tekstów kultury Dodatkowe materiały Blog Społeczność queerowa Kontakt Mercz Twoje konto

Moje zaimki to:

onx/jex

(Formy z iksem)

Przykłady użycia w zdaniu:

  • Myślę, że onx jest bardzo miłx, przyjacielskx i urzekającx.
  • Tęsknię za jex śmiechem.
  • Chciałxbym jex posłuchać.
  • Chciałxbym posłuchać właśnie jex.
  • Napiszę do niex później.
  • Powiedziałxm jex, że jex lubię.
  • Powiedziałxm to właśnie jex.
  • To wszystko dzięki niex.
  • Spotkałxm jex wczoraj.
  • Spotkałxm właśnie jex.
  • Wycelowałxm w niex palcem.
  • Poszłxm z nix do szkoły.
  • Rozmawialiśmy o nix ostatnio.
  • Chciałxbyś pójść do kina?
  • Czy będziesz grałx z nami?
  • Kiedy będziesz mogłx się z nami spotkać?
  • Gdy byłxm w domu, zaczęłxm gotować.
  • Dostałxm wyniki egzaminu i jestem z nich zadowolonx.
  • Każdx z nich chciałx czego innego.
  • To miło, że nas panx odwiedza.
  • Czy będzie panx kontynuować subskrypcję?
Form onx/jex używa 21,1% osób niebinarnych.
Dane na podstawie Niebinarnego Spisu Powszechnego 2024.

Odmiana:

Mianownik Dopełniacz Celownik Biernik Narzędnik Miejscownik
onx jex / jex / niex jex / jex / niex jex / jex / niex nix nix

Skąd w polszczyźnie tyle różnych form zaimków? Zapraszamy do lektury artykułu: Co warto wiedzieć o używaniu (i tworzeniu) zaimków?

1 os. 2 os. 3 os. Przymiotniki
–xm –xś –x –x

Udostępnij:

Przykłady z tekstów kultury:

Formy z iksem (onx/jex)

  • Ksawery Kondrat – Where is Willy. Z miłości do euforii płciowej!, 2022

    • „Setki zadowolonych osób klienckich z całego świata ”
    • „Czy powinn(x)m korzystać z prezerwatyw?”
    • „Drogie Osoby Sojusznicze, bycie transpłciowym mężczyzną i, co za tym idzie, doświadczenie dysforii, nauczyło mnie, że możliwość dokonywania samodzielnych wyborów jest nieodłączną i konieczną częścią drogi do samopoznania.”

  • Miłość nie wyklucza – Miłość na ulicach, miłość w internecie: wypatrujcie nas na gazeta.pl,

    • „„Dumnx i widocznx jesteśmy przez cały rok, ale w czerwcu nasza duma i widoczność nabiera nowego wymiaru.””
    • „„(…)bo mówiąc o widoczności równie ważne jest pamiętanie o tych, którzy z wielu powodów nie są widzianx””

  • Młodzi Razem Śląskie – Post na Dzień Widzialności Osób Transpłciowych, 2021

    • „🏳️‍⚧️Dzisiaj obchodzimy Dzień Widzialności Osób Transpłciowych!🏳️‍⚧️

      Jako Młodzi Razem nigdy nie opuścimy was w walce o równe prawa i szacunek które wam się należą.
      Nigdy nie będziecie samx!

      Trans Rights are Human Rights!✊      ”

  • Erika Moen, Matthew Nolan – Let's Talk About It (tłum. Olga Połowianiuk) , 2022

    • „– O co chodzi z osobami, które chcą, żeby o nich mówić „ono” i „jego”? Zawsze mnie to dziwi.
      – Aa, jasne. Bo widzisz, w naszym języku większość zaimków wskazuje na płeć. Skoro nie każdy czuje się mężczyzną lub kobietą, to nie każdemu pasują męskie lub żeńskie zaimki.
      Wiele osób nie chce używać zaimków on/jego ani ona/jej, bo po prostu nie są zgodne z ich płcią. Dlatego używają innych zaimków. Ono/jego, onu/jenu, onx/jex – jest z czego wybierać.      ”

  • System Tęczowego Chaosu – Język neutralny płciowo (Przewodnikpomnogosci.pl) ,

    • „Na stronie staramy się korzystać z języka neutralnego płciowo według wskazówek opracowanych przez autorza strony zaimki.pl ”
    • „Zauważyłośmy, że pisząc w ten sposób, we wszystkich przykładach dla ilustracji automatycznie umieszczałośmy mężczyzn. A że nie chciałośmy wykluczać żadnej osoby ze względu na jej płeć i zaimki (w końcu społeczeństwo nie składa się wyłącznie z mężczyzn!), poprawiłośmy nasz sposób wypowiedzi.”
    • „Na stronie używamy mnogiego rodzaju neutralnego (byłośmy, chciałobyście, widziały) w odniesieniu do grup osób o dowolnej płci, form z iksem (byłxś, widziałxś, pięknx) w odniesieniu do ciebie i osobatywów w odniesieniu do osób lub grup osób wykonujących konkretną czynność lub powiązanych z konkretną rzeczą (osoba psychologiczna to może być psycholog, psycholożka / pani psycholog, psycholoże, psycholożku, osoba współlokatorska – współlokator, współlokatorka, współlokatorze, współlokatorku). ”

  • Iglica - Dolnośląski Telefon Antyrepresyjny (ulotka) , 2021

    • „JESTEŚ ZATRZYMANX?

      Krzycz głośno swoje imię i nazwisko!

      Zawiadomiona przez inne osoby pomoc prawna będzie mogła Cię odszukać. Policja zwykle nie informuje o przysługujących zatrzymanej osobie prawach, więc musisz być ich świadomx.       ”

  • Nikt nie jest nielegalnx (wlepka we Wrocławiu) , 2021

    • „Nikt nie jest nielegalnx

      Osoby uchodźcze są mile widziane      ”

  • Owen J. Hurcum: Pierwsza na świecie wyoutowana osoba niebinarna na stanowisku burmistrza (Miłość Nie Wyklucza) , 2021

    • „Kiedy wyoutowałxm się dwa lata temu, obawiałxm się, że dotknie mnie ostracyzm ze strony mojej społeczności. Dzisiaj ta sama społeczność wybrała mnie na urząd burmistrza naszego wspaniałego miasta. Najmłodsze burmistrze w Walii. Pierwsze jawnie niebinarne burmistrze na świecie.
      Pełnx pokory - Diolch (“dziękuję” w języku walijskim - przyp. red.) Bangor.      ”

  • Wspólny opór wobec kapitalizmu. Rozmowa z Zapatystxami (wydarzenie na Facebooku) , 2021

    • „Wspólny opór wobec kapitalizmu. Rozmowa z Zapatystxami.”
    • „Zapraszamy osoby aktywistyczne, antykapitalistyczne, anarchistyczne, wolnościowe, osoby buntujące się, działające i obserwujące do rozmowy z przedstawicielxami ruchu zapatystowskiego, które przyjechały do Europy w Podróży Dla Życia.”

  • Zofia Sokołowicz, Szymon Żurawski – Teleturniej „Wojownicy emancypacji” (ASZdziennik.pl) , 2024

    • „Niech zwycięży najlepszx!”

  • Klementyna Szczuka – Na TikToku osoby niebinarne mogą czuć się sobą. Są wśród nich gwiazdy mainstreamu (Noizz.pl) , 2022

    • „Sam Smith, Demi Lovato, Janelle Monáe, Cat Burns to osoby niebinarne, które swoimi postawami, w tym także aktywnością na TikToku, zachęcają osoby LGBTQ do samoakceptacji”
    • „Temat niebinarności i tożsamości płciowej w mediach jest poruszany coraz częściej. Duża w tym zasługa osób publicznych i ich coming outów – w ciągu ostatnich lat na temat swojej tożsamości wypowiedziało się m.in. kilku artystów muzycznych tworzących w głównym nurcie. (…) W 2019 r. zrobiłx to Sam Smith. W podcaście „I Weigh” prowadzonym przez aktorkę Jameelę Jamil przyznałx, że bardziej niż mężczyzną czuje się kobietą, dlatego używa neutralnych zaimków (they/them). Dwa lata później na stosowanie podobnych form językowych zdecydowałx się Demi Lovato. – Uważam, że najlepiej odzwierciedlają one płynność mojej ekspresji płciowej i pozwalają mi czuć się osobą, którą jestem, i którą wciąż odkrywam – powiedziałx. Jak przyznałx w pierwszym odcinku autorskiego podcastu „4D with Demi Lovato”, nad swoją niebinarną tożsamością zastanawiałx się od lat, a jej poznawanie traktuje jak podróż. Natomiast w kwietniu tego roku więcej o tym, jak się czuje, opowiedziałx Janelle Monáe, którx jak powiedziałx, nie postrzega siebie wyłącznie jako kobiety. ”

  • Magdalena Dubrowska – Niebinarne bohatero po raz pierwszy w roli głównej. „To nie maskotka, nie trzeba współczuć” (Wyborcza.pl) , 2023

    • „Na te dwa nowe nazwiska w polskim teatrze warto zwrócić uwagę. Wera Makowsx i Jakub Zalasa przygotowują spektakl, którego bohatero to osoba niebinarna.”
    • „– Cispłciowa osoba tworząca spektakl o osobie niebinarnej opowiada jedynie o swoim doświadczeniu spotkania się z tą tożsamością – mówi. – Najgorsze, co można zrobić, to stworzyć sobie z bohatero maskotkę a nie człowieka. Przysłowiowego „innego”, którego trzeba ratować i wprowadzać do życia w świecie.”
    • „W spektaklu „Sweet & romantic” postaci reprezentują różne tożsamości. Ari to niebinarna osoba pisarska.”

  • Niko Graczyk – Czego chcą osoby niebinarne? Świętego spokoju i odrobiny szacunku (Noizz.pl) , 2022

    • „Nasz tekst rozpoczynający serię „Niebinarnx” wywołał masę oburzenia wymieszanego z niezrozumieniem. W tekście tym Iris, osoba niebinarna, opowiadałæ o swojej tożsamości płciowej, zwracając się do czytelników z prośbą o niemówienie do niej „proszę pani”.
      ”
    • „Chciałubym też, żeby niebinarne osoby w Polsce miały trochę świętego spokoju — mogły swobodnie wyrażać swoją ekspresję płciową i nie były przedmiotem politycznej manipulacji”
    • „Ja, osoba autorska tego tekstu, zdaję sobie sprawę, że większość osób postrzega i będzie mnie postrzegać jako mężczyznę. ”
    • „Szacunek, który ktoś okazuje nam poprzez swój wysiłek włożony w te próby i za który jesteśmy po prostu wdzięcznx. A błędy są rzeczą ludzką i naprawdę nie znam ani jednej osoby niebinarnej, która by się obrażała, widząc dobre chęci.”
    • „Oprócz szacunku na pewno chciałubym (i myślę, że wiele osób niebinarnych by się ze mną zgodziło) świętego spokoju. ”
    • „Tak samo myślę o ułatwieniach procesu korekty płci dla osób transpłciowych czy równości małżeńskiej w przypadku osób homoseksualnych.”

  • Paulina Nodzyńska – Poprosiłom rodziców, by mówili do mnie „ono” [WIDEO] (Wyborcza.pl) , 2023 ; Wywiad z San Kocoń opublikowany z okazji Tęczowego Piątku

    • „Poprosiłom rodziców, by mówili do mnie „ono” ”
    • „„Ono” to było to. Na początku samo się myliłom – mówi San Kocoń, osoba niebinarna, która startowała do Sejmu z listy Koalicji Obywatelskiej. ”
    • „San Kocoń. Osoba niebinarna, queerowa, studencka i aktywistyczna, kandydat/ka/x w wyborach do Sejmu z listy Koalicji Obywatelskiej w Krakowie. ”
    • „Zaimków „ono” zaczęłom używać prawie dwa lata temu. Nie znałom ich wcześniej, a przecież nie odkryłom Ameryki, bo takie zaimki w języku polskim istnieją od wieków. Kiedy powiedziałom tak o sobie po raz pierwszy na głos, od razu poczułom tzw. euforię płciową. Bo osoby transpłciowe, binarne i te, które nie identyfikują się z żadną płcią, często odczuwają dysforię płciową. „Ono” to było to. Poczułom z siebie dumę. ”
    • „Najpierw wysyłałom sygnały. Siadałom w salonie i czytałom poradnik dla osób queerowych, tak żeby mama widziała. Eksponowałom tęczową okładkę. Zero reakcji, nic. W końcu postanowiłom powiedzieć wprost.”

  • Wojciech Szot – „Gdy jakieś kłiry to przeczytają, pomyślą, że to też o nich”. Polska literatura niebinarna (Wyborcza.pl) , 2023

    • „„Nigdy nie będziesz szło samo” reklamowane jest hasłem „pierwsza polska powieść napisana przez osobę niebinarną”. Czym są neutratywy i osobatywy oraz o czym piszą młode osoby autorskie?”
    • „Anouk Herman to urodzone w 1998 roku absolwento Uniwersytetu Śląskiego, jak samo o sobie pisze: „kłir i anarchol”. ”
    • „Zadebiutowało w 2022 roku tomem poetyckim „right into pod tramwaj”. Zanim jednak doszło do publikacji, Herman wygrało czwartą edycję konkursu literackiego „Nowy Dokument Tekstowy”, organizowanego przez Instytut Literatury. ”
    • „Na stronie Słownika poznać można także iksatywy – „chciałxbyś”, „przyszłxś” czy formy nazwane „osobatywami”, gdy zamiast pisać „dziennikarze i dziennikarki”, decydujemy się napisać „osoby dziennikarskie”. Czy „ktosio” za dwadzieścia lat będzie używało tych form? ”
    • „Osoba autorska, która używa szerokiego wachlarza zaimków on/ona/ono/onx/jego/jej/jex, zauważa w jednym z wywiadów, że niezwykle ważny dla niego było opowiedzenie o społecznej presji na spójność tożsamości: – Musisz mieć swoją nazwę, imię, nazwisko, zawód, kierunek rozwoju, cele, wszystko, co potem jest wymagane w CV – mówiło poeto.”
    • „Alin Szewczyk, którzy zin zilustrowali, to osoba niebinarna określająca się jako „bazgracze, pedalę”.”

  • Zosia – Demi Lovato wyznałx, że jest osobą niebinarną (LUVPOP.pl) , 2021

    • „Odważne i szczere wyznanie Demi Lovato. Artystxa oficjalnie poinformowałx, że jest osobą niebinarną – „To najlepiej oddaje płynność, którą odczuwam w mojej ekspresji płciowej. ”
    • „Spędziłxm większość życia, dorastając na waszych oczach. Widzieliście moje wzloty, upadki i wszystko pomiędzy. Moje życie było nie tylko moją podróżą. Żyłxm też dla tych, którzy są po drugiej stronie aparatów i kamer”.”

  • "Ludzie żyją w swojej heteroseksualnej bańce". Igrzyska w Tokio historycznym przełomem (Sport.pl) , 2021

    • „Na igrzyskach zobaczyliśmy także pierwszych sportowców transpłciowych – w tym Quinn z Kanady, którx* z piłkarską reprezentacją kobiet zdobyłx złoty medal. Quinn jeszcze przed coming outem zdobyłx brąz z drużyną Kanady na igrzyskach w Rio w 2016, teraz jednak zostałx pierwszą osobą transpłciową i niebinarną, która zdobyłx medal igrzysk olimpijskich.

      W niedawnym poście na Instagramie Quinn napisałx, że "to smutne, że przede mną byli olimpijczycy, którzy musieli się ukrywać ze względu na otoczenie".      ”

  • 23-letnia niebinarna osoba wybrana burmistrzem miasta. To precedens na całym świecie (poptown.eu) , 2021

    • „Hurcum ma 23 lata, pochodzi z Londynu, ale od 6 lat mieszka w Bangor i właśnie na tamtejszym uniwersytecie ukonczyłx archeologię. Hurcum startowałx już w tym roku do walijskiego parlamentu z ramienia Plaid Cymru – centrolewicowej partii, której jednym z głównych postulatów jest niepodległość Walii i odłączenie się od Wielkiej Brytanii. Hurcum zrezygnowałx jednak z miejsca na liście kandydatów z powodu rzekomej transfobii w szeregach ugrupowania. Pozostałx jednak w radzie Bangor jako radnx niezrzeszonx. 10 maja jednogłośnej decyzji rady zostałx wybranx burmistrzem miasteczka i najmłodszą osobą w Walii, która objęła podobny urząd.”

  • Demi Lovato robi coming out na Instagramie: Identyfikuję się jako osoba niebinarna (Plotek) , 2021

    • „Demi przyznałx, że wreszcie zdecydowałx się powiedzieć, że jest osobą niebinarną.”
    • „Demi Lovato w środę podzieliłx się z fanami ważną wiadomością. Przyznałx, że wreszcie ma odwagę powiedzieć o tym, że jest osobą niebinarną i wskazałx, jak się do niej zwracać.”
    • „Spędziłxm większość życia, dorastając na waszych oczach. Widzieliście moje wzloty, upadki i wszystko pomiędzy. Moje życie było nie tylko moją podróżą. Żyłxm też dla tych, którzy są po drugiej stronie aparatów i kamer.”

  • Dziecko Eminema wyznało, że jest osobą niebinarną. Raper wspiera Stevie (Noizz.pl) , 2021

    • „Eminem adoptował Stevie w 2005 r. po tym, jak na krótko pogodził się z jej_jego matką, Kim Scott. Biologiczny ojciec Stevie zmarł najprawdopodobniej z powodu przedawkowania narkotyków w 2019 r.”
    • „Stevie ogłosiłx na TikToku, że jest osobą z płynną tożsamością płciową. Wcześniej już wyznałx, że jest również osobą biseksualną
      ”

  • Pierwsza osoba transpłciowa z medalem igrzysk olimpijskich. I to od razu złotym! (Sport.pl) , 2021

    • „Reprezentantx Kanady w piłce nożnej kobiet Quinn zostałx pierwszą osobą transpłciową i niebinarną, która zdobyła medal igrzysk olimpijskich. Kanadyjki w finale pokonały Szwecję po rzutach karnych.”
    • „W kadrze Kanady znalazłx się Quinn (używa tylko imienia), traspłciowx piłkarx, którx zostałx tym samym pierwszą osobą transpłciową i niebinarną, która zdobyła medal igrzysk olimpijskich (w języku angielskim stosuje zaimki they/them, które na polski w kontekście osób niebinarnych możemy tłumaczyć różnorako). Quinn brałx udział w igrzyskach w Rio i ma w swojej kolekcji brąz, ale wtedy przystąpiłx do rywalizacji jeszcze jako Rebecca Quinn. Coming outu dokonałx w 2020 roku.”

  • Rey KM Domurat (w: „Glissando”, tłum. Joanna Zabłocka) , 2019

    • „Czy pamiętasz moment, w którym zainteresowałxś się technologią/sprzętem, który jest ci obecnie najbliższy? Jak to się stało, że poszłxdłeś tą ścieżką? Napisz kilka słów o tym, czym się zajmujesz.
      [Rey] W tamtym czasie nie było jeszcze dla mnie jasne, w jaki sposób powstaje muzyka i jak wielu etapów produkcji czy zaangażowania licznych osób ona wymaga. Tkwiłxm w przekonaniu, że wszystko robi jedna osoba: artysta wykonuje swój utwór, nagrywa go, a później otrzymuje kontrakt w wytwórni i wypuszcza muzykę w świat… Postanowiłxm, że chcę wiedzieć więcej…      ”

  • Ines Siwińska – Piętno (Zbiór opowiadań: Sny Umarłych, polski rocznik weird fiction 2021) , 2021

    • „Wstydziłxm się całe życie i nie wiedziałxm, co jest tego przyczyną. Aż do dnia, w którym postanowiłxm się tego dowiedzieć.”
    • „Spakowałxm tyle porcji przydziału, ile zdołałxm unieść, i wyruszyłxm samochodem kapłana.”
    • „Gubię się w sobie, obezwładnionx zmysłami, których zapomniałxm - w moim świecie smak i zapach nie przydawały się na nic.”

  • Mikołaj Marcela – Nie jesteś skazanx na szkołę, 2024 ; Tytuł książki, w którym została użyta forma z iksem

  • Nicola Morgan – Body Positive: Superprzewodnik po ciałopozytywności (tłum. Alicja Laskowska) , 2022

    • „Zanim jako osoba nastoletnia zrozumiałxm, jakie mam odczucia w związku ze swoim ciałem, chciałxm mieć piersi oraz długie i piękne włosy, chciałxm czuć się dobrze w kolorze różowym, tak jak moje rówieśniczki. Jednak później, gdy moje ciało dojrzało i nabrało krągłości, sygnalizowało całemu światu, że jestem kobietą, mimo że nią nie jestem.
      – Zan, nastoletnia osoba niebinarna z przypisaną przy urodzeniu płcią żeńską      ”

  • Ada Rączka – Próba wyjścia z brzucha/próba wejścia do brzucha (Girls* to the Front) , 2021

    • „jeden
      powiedziałxś za dużo
      nadchodzi katastrofa
      która filozofka uczyła się mówić publicznie wkładając kamień do buzi
      które filozofko uczyło się mówić publicznie wkładając kamień do buzi
      które filozofię uczyło się mówić publicznie wkładając kamień do buzi      ”

  • Robin Nowakowski – 46X² (Zin "Poczytałosie") , 2022

    • „co miałxm zrobić
      (...)
      przejrzałxm widzę się
      urodziłxm spojrzeniem
      niewiadomx nieokreślonx      ”

O co chodzi w tej stronie?

Polska gramatyka jest skomplikowana i silnie zgenderyzowana. Nie oznacza to jednak, że niemożliwe jest używanie innych form niż „on” i „ona”.

Udostępniamy tutaj linki do przykładów użycia (w prostych zdaniach oraz w tekstach kultury: literaturze, prasie, filmach, serialach, muzyce) zaimków i innych form płciowych – nie tylko normatywnych „on” i „ona”, lecz także form niebinarnych, takich jak rodzaj neutralny czy postpłciowy.

Dlaczego należy je respektować? Bo zwracanie się do kogoś tak, jak sobie życzy, jest podstawą relacji społecznych. Nie powiesz do Ani „Franku”, nie powiesz „na ty” do osoby, z którą jesteś „na pan”, itp. A są osoby, które nie chcą, by im mówić „on” ani „ona”. Czy to uszanujesz, świadczy wyłącznie o Tobie.

Warto wrzucić link do swoich zaimków na swoje profile na portalach społecznościowych – nawet jeśli jesteś cis (= nie trans) i używasz „on” lub „ona”. – ponieważ dzięki temu pokazujesz wsparcie dla społeczności trans i normalizujesz podawanie zaimków przez osoby, których zaimki nie są oczywiste (więcej powodów tutaj).

Formy neutralne płciowo – jak np. „moi drodzy/drogie”, „drogie osoby”, „wszys* chętn*”, „jesteś wspaniałx”, itp. – są też przydatne, gdy zwracasz się do grupy ludzi lub do osoby, której płci nie znasz.

Już teraz w codziennej polszczyźnie używamy wielu form neutralnych płciowo: „moje kochanie zrobiło mi niespodziankę”, „proszę przyjść do szkoły z rodzicem”, „w urzędzie powiedziano mi, że...”, „dzwonili z gazowni”, „będę robić”, itp. Tutaj idziemy po prostu o krok dalej.

Strona główna