Moje zaimki to:
Przykłady użycia w zdaniu:
- Myślę, że on jest bardzo miły, przyjacielski i urzekający.
- Tęsknię za jego śmiechem.
- Chciałbym go posłuchać.
- Chciałbym posłuchać właśnie jego.
- Napiszę do niego później.
- Powiedziałem mu, że go lubię.
- Powiedziałem to właśnie jemu.
- To wszystko dzięki niemu.
- Spotkałem go wczoraj.
- Spotkałem właśnie jego.
- Wycelowałem w niego palcem.
- Poszedłem z nim do szkoły.
- Rozmawialiśmy o nim ostatnio.
- Chciałbyś pójść do kina?
- Czy będziesz grał z nami?
- Kiedy będziesz mógł się z nami spotkać?
- Gdy byłem w domu, zacząłem gotować.
- Dostałem wyniki egzaminu i jestem z nich zadowolony.
- Każdy z nich chciał czego innego.
- To miło, że nas pan odwiedza.
- Czy będzie pan kontynuować subskrypcję?
Odmiana:
| Mianownik | Dopełniacz | Celownik | Biernik | Narzędnik | Miejscownik |
|---|---|---|---|---|---|
| on | go / jego / niego | mu / jemu / niemu | go / jego / niego | nim | nim |
Skąd w polszczyźnie tyle różnych form zaimków? Zapraszamy do lektury artykułu: Co warto wiedzieć o używaniu (i tworzeniu) zaimków?
| 1 os. | 2 os. | 3 os. | Przymiotniki |
|---|---|---|---|
| –em | –eś | –y |
Przykłady z tekstów kultury:
Formy wymienne (on lub ona)
Bart Staszewski – „Lu ma 21 lat. Jest osobą niebinarną. (…)”, 2020
- „Jako młoda osoba Lu ciężko walczyła o możliwość swobodnego szukania swojej tożsamości, w liceum zrozumiał, że jest niebinarny.”
Performans w przestrzeni miejskiej: Windows 2021. Nowe Zjawiska (gdansk.pl) , 2021
- „Urodzony w 1998 r. w Gdańsku, absolwent Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku, Wydziału Rzeźby i Intermediów. Queerowy performer, multidyscyplinarny artysta, konceptualny projektant mody, dj-ka, początkujący producent eksperymentalny, osoba niebinarna, Diva, ikona Trójmiejskiej nieheteronormatywnej młodości, they/he/she.”
Eric Kripke – Pokolenie V (przekład: Maciej Dworzyński, nadzór merytoryczny: Zofia Jaworowska [wersja z napisami]) , 2023 ; Jordan Li są pierwszoplanową postacią serialu „Pokolenie V” (Gen V); są osobą bigenderową. W tej roli pojawia się dwoje aktorów: London Thor i Derek Luh. UWAGA! W cytatach zawarte są transfobiczne treści związane z traktowaniem Jordan przez inne postaci.
Eric Kripke – Pokolenie V (przekład: Tomasz Kutner, nadzór merytoryczny: Zofia Jaworowska [wersja z lektorem]) , 2023 ; Jordan Li są pierwszoplanową postacią serialu „Pokolenie V” (Gen V); są osobą bigenderową. W tej roli pojawia się dwoje aktorów: London Thor i Derek Luh. UWAGA! W cytatach zawarte są transfobiczne treści związane z traktowaniem Jordan przez inne postaci.
Andrea – Genderneutralizacja polszczyzny?, 2020
- „Uznałem zatem, że fajnie by było te wszystkie pomysły na genderneutralizację polszczyzny zebrać w jedno miejsce i usystematyzować w tabelkach.
Kto wie, może w takiej formie łatwiej będzie zauważyć prawidłowości, potencjalne problemy, możliwości rozwoju, a może nawet zbudowania spójnego i wszechstronnego systemu?
Na pewno nie zbiorę ich wszystkich, ale próbować warto. A przynajmniej nie zbiorę ich wszystkich sama. (...)”
- „Uznałem zatem, że fajnie by było te wszystkie pomysły na genderneutralizację polszczyzny zebrać w jedno miejsce i usystematyzować w tabelkach.
Krzysztof Bożejewicz – Maniak marudzi #27: Niebinarne tłumaczenia (w: „Przemyślenia Maniaka”) , 2019
- „Osoby niebinarne (w tym yours truly) czasem wybierają opcję pt.: „Mów mi, jak chcesz”. W praktyce oznacza to, że można się do nich zwracać formami żeńskimi lub męskimi (a jeśli tego zechcą, to również wszystkimi pozostałymi wymienionymi i niewymienionymi w moim tekście). Argumentem przeciwko zastosowaniu takiego rozwiązania w przekładzie byłaby obawa przed niespójnością i narobieniem bałaganu. Ale wiecie: to słaby argument. Warto jednak stosować tę opcję rozważnie.”
Marta Ciastoch – "To władza ma bać się obywateli, a nie odwrotnie". Film "7-My sierpnia" o życia osób LGBT+ w Polsce teraz online (Noizz.pl) , 2020
- „Odczuwają to nie tylko na poziomie dyskusji społecznej, to ich osobiste doświadczenie. Krem (osoba niebinarna, używa zaimków żeńskich i męskich) wspomina, że „na Śródmieściu” w Warszawie jeszcze kilkanaście lat temu „obnosiła się ze swoją miłością” i nigdy nie spotkała go z tego powodu krzywda.”
Niko Graczyk – Jestem osobą niebinarną. Wytłumaczę wam, co to znaczy (Noizz) , 2022
- „Nie chodziło o to, że czuję się mężczyzną niedopasowanym do koncepcji tradycyjnej męskości. Ja po prostu w ogóle nim nie byłem i dlatego ta etykieta tak bardzo mnie męczyła. I kiedy — dopiero w wieku dwudziestu kilku lat — zrozumiałam, że jeśli chodzi o płeć, jestem gdzieś w pół drogi między "kobiecością" a "męskością", poczułam się naprawdę sobą. Ale właśnie — wyjaśnijmy sobie, że "kobiecość i "męskość" to pewne kontinuum.”
Joanna Cieśla – Młodzi nie mieszczą się w granicach płci i płciowej tożsamości (Polityka) , 2021
- „"W Polsce jest z tym większy kłopot, bo mamy żeńskie i męskie końcówki. Niektórzy preferują konstrukcje zdań, które pozwalają je omijać. Mówią „było się”, zamiast „byłam” czy „byłem”. Inni używają formy „byłom”, „zrobiłom”. W języku pisanym zdarza się też, że zamiast przedostatniej litery „a” lub „e” ludzie wstawiają podkreślnik: „był_m”, „zrobił_m”. W języku mówionym niektórzy na zmianę używają form męskich i żeńskich – w jednym zdaniu mówią „byłem”, w następnym „zrobiłam”. Jeśli jest wątpliwość, jak się do kogoś zwracać, najlepiej o to pytać. Statystyki pokazują, że szacunek otoczenia dla wybranego imienia albo form osobowych o połowę zmniejsza ryzyko myśli i prób samobójczych młodych osób LGBT+. Czyli jest to ogromnie ważne, bo osoby z tej grupy według badań z wielu krajów najczęściej spośród wszystkich młodych takie próby podejmują. Krystyna Pawłowicz, a za nią prawicowe media publicznie piętnowały niedawno szkołę, która respektowała wybór imienia transpłciowego dziecka. "”
Łukasz Jurewicz – Jestem osobą niebinarną płciowo. Mówię "zrobiłam" i "przyszedłem", to nikogo nie krzywdzi (w: „Noizz”) , 2020 ; formy wymienne
- „Jestem osobą niebinarną płciowo. Od zawsze o tym wiedziałem, od dzieciństwa nie potrafiłam zrozumieć dlaczego nikt nie ma problemu kiedy bawię się żołnierzykami, a gdy miałem ochotę wozić lalki w wózku pod blokiem to nagle musiałem ponosić za to konsekwencje.”
Mariusz Kurc – Fotograf i aktywista Anna Piotr „Smarzu” Smarzyński o swojej niebinarności i o tym, jak wychowuje się syna z zespołem Downa („Replika” #89) , 2021
- „Mam syna z zespołem Downa. Dziś Oskar ma 22 lata – tyle, ile ja miałem, gdy go rodziłem. Gdy miał jakieś 10, zaczęłam związek z Mirką (...), zamieszkaliśmy we trójkę, Mirka i ja używałyśmy żeńskich końcówek i Oskar, naśladując nas, zaczął też ich używać, jakby przestawił się. Generalnie miał problemy z mową, mówił niewyraźnie, więc by go oduczyć tych żeńskich form, postanowiłem, że przerzucę się na męskie.”
Niko Graczyk – W Polsce nadal nie możemy czuć się bezpiecznie. Mam na imię Mar, jestem niebinarny (Noizz.pl) , 2022
- „Teraz wiem, że jestem osobą niebinarną, przeszłam częściową medyczną tranzycję i chciałbym, żeby mój kraj zauważył obecność takich ludzi, jak ja.”
- „Bo często moja ekspresja i ubranie były bardzo stereotypowo męskie, ale nie czułam się po prostu mężczyzną. Dopiero kiedy poznałem pojęcie niebinarności, zrozumiałem, że ekspresja nie definiuje tego, kim jestem.”
- „Jednak miałam to szczęście, że pierwsi znajomi, którym powiedziałem o swojej niebinarności, zareagowali pozytywnie. ”
Marta Nowak – Do Polski wróciła na chwilę, na pierogi. Zamiast tego było duszenie, noc na dołku, zeznania bez prawnika (w: „oko.press”) , 2020
- „Wychowałem się w Warszawie. Co środa były imprezy lesbijskie w „Barbie barze”, „Utopia” była, „Lustro” też. Nikt mnie nigdy nie zaatakował ani nie obraził. Co prawda jak jechałam metrem, to się ludzie zastanawiali czy jestem chłopakiem, czy dziewczyną – niby pod nosem, ale tak, żebym słyszała. Wtedy jeszcze mówiłem o sobie dziewczyna i to było dla mnie ważne, więc rozwiązywałam tę ich zagwozdkę albo pytałam: co cię to obchodzi? I tyle.”
Q Alternatywie – Chłopak czy dziewczyna? (sQchⒶ queer zin) , 2016 ; Teksty powstałe na organizowanych przez kolektyw Q Alternatywie warsztatach ANTYHETEROMATRIX, CZYLI PŁEĆ NIE ISTNIEJE, ORIENTACJA SEKSUALNA NIE ISTNIEJE (Queerowy Maj 2013, Kraków)
- „Chłopak we mnie ciągle gra, śpiewa, martwy chłopiec we mnie, mój martwy brat to destrukcja i marzenie. Prawdziwa historia związana z bratem, który umarł zaraz po urodzeniu i zawsze marzenie "brata" już zostało. Marzenie i wyobrażanie sobie, jaki był? Co bym mógł z nim robić i ile bym mu mógł powiedzieć. Kiedyś bardzo chciałem urodzić syna - chłopaka i tak się stało.
Chłopcy mają w życiu łatwiej - to napisała dziewczyna - ja.” - „Ostatni raz grałem w piłkę dwa tygodnie temu, razem z małoletnimi z rodziny, i poczułam, że wróciło wszystko co dobre, co było kiedyś.”
- „Chłopak we mnie ciągle gra, śpiewa, martwy chłopiec we mnie, mój martwy brat to destrukcja i marzenie. Prawdziwa historia związana z bratem, który umarł zaraz po urodzeniu i zawsze marzenie "brata" już zostało. Marzenie i wyobrażanie sobie, jaki był? Co bym mógł z nim robić i ile bym mu mógł powiedzieć. Kiedyś bardzo chciałem urodzić syna - chłopaka i tak się stało.
Adam Sandach – Recenzja: „Väki. Lato skowronków” | Elina Rouhiainen (KIRJA - Kolektyw Tłumaczy Literatury Fińskiej) , 2020
- „Bollywood, kolejna z nowych przyjaciół Kiuru, to osoba niebinarna, do której wszyscy zwracają się, stosując naprzemiennie formy męskie i żeńskie. W tym miejscu warto zaznaczyć, że w języku fińskim końcówki męskie i żeńskie w ogóle nie występują, zaimki nie zdradzą nam płci osoby, a nawet rzeczowniki nie mają rodzaju gramatycznego. W polskim natomiast takie formy występują wszędzie i od razu przypisują płeć postaci czy rodzaj gramatyczny przedmiotowi. Tłumacz świetnie sobie z tym poradził, używając zgodnie z wolą autorki i postaci naprzemiennie form żeńskich i męskich w wypowiedziach Bollywood, czy dotyczących jej/jego wypowiedziach innych bohaterów. ”
Maja Staśko – Chciały dokonać apostazji. Ksiądz im odmówił i wezwał na nie policję. Obydwie są osobami LGBT (wtv.pl) , 2020
- „– Podejrzewałam, że to tylko utrudni kontakt, nie chciałem się tłumaczyć z tego, kim jestem, nawet jeśli jakimś cudem miałaby to być spokojna rozmowa zainicjowana z czystej ciekawości księdza. Po szczuciu na osoby LGBTQ przez Kościół jestem ostrożny. Mam dość ciągłego obrażania i obwiniania – opowiada Zula.”
Kacen Callender – Felix Ever After. Na zawsze Felix (Nota od autora; tłum. Agnieszka Brodzik) , 2021
- „Swoją tożsamość osoby transpłciowej odkryłem dopiero jako dwudziestokilkulatek, ale kiedy wspominam swoje życie, orientuję się, że wskazówki były wszędzie. Przy narodzinach zostałam uznana za dziewczynkę, jednak często w snach miałem inne ciało, podobne do tego, które mam teraz.”
- „Miałem ogromne szczęście odkryć Adama, który pomógł mi zrozumieć samego siebie i dojść do wniosku, że mogę przejść tranzycję. Chciałam narodzić się powtórnie z inną płcią – i w pewnym sensie chyba doświadczyłem reinkarnacji w nowym ciele, w nowym życiu, jako nowy ja.”
Ursula K. Le Guin – Królowa Zimy (w: „Wszystkie strony świata”, tłum. Lech Jęczmyk) , 1980 ; postać niebinarna używająca zamiennie form męskich i żeńskich
- „Ostatnie zdjęcie w promieniach obcego słońca: wyprostowana postać nieokreślonej płci w szarym płaszczu haińskiego kroju stoi, spływając potem, na zielonym trawniku obok Generalnego Przedstawiciela Ekumeny na planety zachodnie, stabila Hoalansa z Alb, który może (jeżeli zechce) ingerować w losy czterdziestu światów.
– Nie mogę kazać panu tam wracać – mówi stabil. – Pańskie sumienie...
– Dwanaście lat temu zrezygnowałem z królestwa na rzecz sumienia. Dostało, co mu się należało. Starczy tego dobrego – mówi Argaven Harge. Potem nagle wybucha śmiechem, zarażając nim stabila. Rozstają się w zgodzie, jaką starają się zaszczepić między ludźmi władze Ekumeny.” - „Argaven przesunęła spojrzeniem po wszystkich twarzach, tych pochylonych i niepochylonych.
– Jestem Argaven – powiedziała. – Byłam królową. Kto teraz rządzi Karhidem?”
- „Ostatnie zdjęcie w promieniach obcego słońca: wyprostowana postać nieokreślonej płci w szarym płaszczu haińskiego kroju stoi, spływając potem, na zielonym trawniku obok Generalnego Przedstawiciela Ekumeny na planety zachodnie, stabila Hoalansa z Alb, który może (jeżeli zechce) ingerować w losy czterdziestu światów.
Rick Riordan – Statek umarłych (tłum.: Agnieszka Fulińska i Marta Duda-Gryc) , 2017 ; postać genderfluid o zmiennych zaimkach
- „Zapewne miało to być zabawne. Przez większość czasu Alex uważała się za dziewczynę, ale dziś ewidentnie występował jako facet. Czasem mi się myliło i używałem złego zaimka, mówiąc o nim/niej, Alex lubił więc – czy też lubiła – odpłacać mi pięknym za nadobne, bezlitośnie mnie podpuszczając. Bo na tym polega przyjaźń.”
Rick Riordan – Młot Thora (tłum.: Agnieszka Fulińska i Marta Duda-Gryc) , 2016 ; postać genderfluid o zmiennych zaimkach
- „– Widzisz, część ludzi pewnie tak by wolała – powiedziała Alex. – Oni nie są zero-jedynkowi albo są pośrodku spektrum czy jakoś tam. Jeśli chcą używać jakiegoś „onu” czy coś, to okej. Ale ja osobiście nie chcę stosować zawsze tych samych zaimków, ponieważ to nie w moim stylu. Ja się często zmieniam. Chyba o to chodzi. Kiedy jestem nią, jestem nią. A kiedy jestem nim, jestem nim. Nie jestem onym ani onu. Rozumiesz?”
Elina Rouhiainen – Väki. Lato skowronków (Sebastian Musielak) , 2020
- „Niedługo potem Bollywood spakowała swój skromny dobytek i poszła.
– Bardzo fajna dziewczyna – powiedział tata Kiuru.
Kiuru nie miała najmniejszej ochoty tłumaczyć tego tacie, ale dla Bollywooda musiała spróbować.
– Harpreet to nie dziewczyna, tylko genderqueer.
Queer as fuck, jak by sam powiedział. Tego jednak Kiuru nie odważyła się już powiedzieć na głos.” - „– Dai – odezwał się Dai. – A tamten to Bollywood, używaj naprzemiennie obu zaimków, męskiego i żeńskiego.
Bollywood wróciła z dwoma filiżankami, jedną podała Daiowi.” - „– Zobaczmy, czy coś znajdziemy, jak wrzucimy te słowa do sieci – zaproponował Bollywood.
Czekali trochę, aż zwolnią się komputery. Bollywood i Kiuru usiadły przy jednym, Nelu przy drugim.”
- „Niedługo potem Bollywood spakowała swój skromny dobytek i poszła.
Chuck Wendig – Star Wars: Koniec i poczatek. Dług życia. (tłumaczenie: Anna Hikiert) , 2017
- „Zazdroszczę wam dziś błogosławieństwa, które spłynie na was, gdy przyjdzie wam spotkać jego wysokość, jej łaskawość, jego wspaniałość, jej jaśniewyniosłość… korsarkę! Grabieżczynię! Piracką władczynię Dzikiej Przestrzeni! Arcyłotrzynię Eleodie Maracavanya!”
Rodzaj męski (on/jego)
Sztywny Patyk – Biogram na Twitterze/X @sztywnypatyyk, 2024
- „niebinarna bambaryła (każdy zaimek, byku, nie ograniczaj się), dziennikarcze (CD-Action), tłumacz, montażystum, debil, youtuberka and an avalanche of flowers”
Biogram Sybila Grzybowskiego jako osoby uczestniczącej w spotkaniu „W(y)kluczenia: Wszystkie się zmieścimy”, 2021 ; Biogram pochodzi z zapowiedzi spotkania „W(y)kluczenia: Wszystkie się zmieścimy. Rozmowa o inkluzywnej polszczyźnie”
- „Sybil Grzybowski(e) – aktywista queerowy i feministyczny, anarchista, wrocławski rewolucjonista, student filologii klasycznej. Osoba płynnopłciowa, niebinarna i praktykujący poliamoryk. Zajmuje się językiem inkluzywnym i niebinarną polszczyzną, a w razie potrzeby obroni skłot lub zrobi okupację urzędu. Działa w Radzie Języka Neutralnego tworzącej stronę zaimki.pl oraz w Inicjatywie 8 Marca, która organizuje m.in. wrocławską Manifę. Prowadzi dom tymczasowy dla kotów.”
Eric Kripke – Pokolenie V (przekład: Maciej Dworzyński, nadzór merytoryczny: Zofia Jaworowska [wersja z napisami]) , 2023 ; Jordan Li są pierwszoplanową postacią serialu „Pokolenie V” (Gen V); są osobą bigenderową. W tej roli pojawia się dwoje aktorów: London Thor i Derek Luh. UWAGA! W cytatach zawarte są transfobiczne treści związane z traktowaniem Jordan przez inne postaci.
Eric Kripke – Pokolenie V (przekład: Tomasz Kutner, nadzór merytoryczny: Zofia Jaworowska [wersja z lektorem]) , 2023 ; Jordan Li są pierwszoplanową postacią serialu „Pokolenie V” (Gen V); są osobą bigenderową. W tej roli pojawia się dwoje aktorów: London Thor i Derek Luh. UWAGA! W cytatach zawarte są transfobiczne treści związane z traktowaniem Jordan przez inne postaci.
Agata Szczerbak, Aleksandra Żelazińska – Niebinarni: kim są, jak żyją. Tekst, którego nie zrozumie Jarosław Kaczyński (Polityka) , 2022
- „U Sybila (rocznik 1990) wyglądało to tak: płeć przypisana przy urodzeniu – żeńska. WIele lat czuł, że nie jest dziewczyną, ale powinien spróbować nią być, żeby dopasować się do świata i jego zasad. Przebierał się za kobietę, gdy wychodził z domu […] – Dużo zmieniło się, kiedy poznałem osobę niebinarną, a potem zaczęliśmy być razem.”
- „Lu Olszewski (rocznik 1979) […] dorastała w latach 80. i 90. Termin „niebinarność” jeszcze nawet wtedy nie istniał. Zawsze czuła, że coś jest z nią nie tak. Stale towarzyszyło jej przekonanie, że nie pasuje. – Pierwsza myśl, że nie jestem facetem, naszła mnie, gdy miałam 17 lat. Jednej nocy, leżąc w łóżku w internacie, nie mogąc zasnąć, borykając się z myślami, sama siebie pytałam o to, czy może jednak jestem dziewczyną. I odpowiadałam sobie, że nie jestem. Wracałam więc do myśli, że jestem w takim razie facetem. Będę żyła po faceciemu.”
- „Lu Gaszyński (rocznik 1999) mógłby z kolei opowiedzieć wiele anegdot o tym, jak policja traktuje transpłciowe dzieciaki. Jest aktywistą, kiedyś działał w kolektywie Stop Bzdurom […]. W wieku 17 lat podjął pierwszą próbę samobójczą. Potem jeszcze kilka razy trafiał do szpitala, bo wiedział już, że jak są myśli i plany, to trzeba dzwonić po pogotowie.”
Anna Tess Gołębiowska – Film Fanfik na podstawie książki Natalii Osińskiej już w tym roku (Niestatystyczny.pl) , 2023
- „Główną rolę – Tośka – otrzymał Alin Szewczyk, osoba niebinarna używająca męskich zaimków. Alin Szewczyk zajmuje się modelingiem, współpracuje z agencją Uncover Models. Prezentował na wybiegu marki takie jak Prada, Loewe, Louis Vuitton czy Valentino.”
Dominika Konopielko – Wera Makowskx – niebinarne reżysero, twórco „sweet & romantic” w TR Warszawa (Poptown.eu) , 2023
- „Jak zrozumieć niebinarną perspektywę? Czy teatr może to ułatwić? Czy osoby cispłciowe są w stanie opowiedzieć o tych tożsamościach? Tu pojawia się Wera Makowskx – niebinarne reżysero, twórco „sweet & romantic” w TR Warszawa, nowe nazwisko polskiego teatru, na które warto zwrócić uwagę.”
- „— Na pierwszym roku studiów zostałam zapytana, czemu postać, która miała być moim sobowtórem w tworzonej przeze mnie scencę, jest płci męskiej. Wtedy nie potrafiłam odpowiedzieć na to pytanie, po prostu tak mi pasowało, to było organiczne. — tłumaczy Makowskx. Od tej pory wątek tożsamości powracał w jej pracach na egzaminy i tekstach, często silnie związany z relacją z matką.”
- „To opowieść o Ari, który nie wpisuje się w społeczne ramy, zaczyna więc przyjmować nielegalnie testosteron. ”
- „Inspiracją dla projektu są książki osób autorskich, które analizując własne ciało i doświadczenie queerowości układają własne teorie na temat otaczającego świata – „Testo ćpun” Preciado, „Argonauci” Maggie Nelson, „Przedziwna sztuka porażki” Jacka Halberstrama. ”
- „Osoby twórcze „sweet & romantic” przedstawią więc widowni trójkąt tematyczny. ”
Robin Marantz Henig – Dwie płcie to za mało (w: „National Geographic”) , 2020
- „Najpierw uznał się za butch lesbian – lesbijkę przejawiającą stereotypowo męskie cechy, później – osobę genderfluid, aż w końcu zdecydował się na określenie „niebinarny transchłopak”. Brzmi to trochę jak oksymoron. Czy „niebinarny” i „chłopak” się nie wykluczają? Ale taka kombinacja wydaje się Charliemu najbardziej odpowiednia. Kilka miesięcy po naszej rozmowie wybierał się na studia i miał zamiar zacząć przyjmować testosteron.”
Jakub Wojtaszczyk – Zawisnąć między płciami (Replika) , 2021
- „[Jakub Wojtaszczyk] Co jest takiego na zewnątrz, że napawa cię przerażeniem?
[Sorry Elvis] Czuję się zastraszony, na każdym kroku fatshamingowany i wytykany palcem za to, jak wyglądam. Mam wrażenie, że słyszę wyzwiska. Czasami wystarczy oceniający wzrok. Zdarzyło mi się ze łzami w oczach zawrócić w połowie drogi, bo byłem przekonany, że wszyscy dookoła myślą o mnie złe rzeczy.” - „Namawiałem rodziców na kupienie krawata. Pamiętam ulgę, którą czułem, kiedy ciotka mówiła na mnie Sylwek albo Sylwester.”
- „Nie umiałem odnaleźć się wśród dziewczyn. Najbardziej ten problem wychodził na wuefie. W damskiej szatni płakałem ze strachu. Chodziłem przebierać się do toalety.”
- „[Jakub Wojtaszczyk] Co jest takiego na zewnątrz, że napawa cię przerażeniem?
Jakub Wojtaszczyk – Leszek jest niebinarnym tatą. „Nasz syn nie ma uprzedzeń i narzuconych ram” (Noizz.pl) , 2022
- „Skoro urodziłem się z penisem, a wszyscy wokół z penisami byli chłopakami, zatem też musiałem być jednym z nich. Wszystko zmieniło się, gdy poznałem słowo „niebinarność” i jego znaczenie — mówi Leszek.”
- „— Nie mam problemu ze słowem „tata”. Być może, gdyby moja podróż z niebinarnością rozpoczęła się wcześniej, byłoby inaczej. Jednak od początku życia Julka jestem jego tatą i to mi odpowiada — Leszek kilka lat temu zdefiniował się jako osoba niebinarna.”
Niko Graczyk – Mam na imię Iris i jestem niebinarnæ. Nie mów do mnie „proszę pani” (Noizz.pl) , 2022
- „Odkąd tylko pamiętam, nie wpasowywałæ się w cisnormatywne ramy społeczne.”
- „Iris opowiedziałæ nam, że od początku życia próbowano jæ wtłoczyć w binarne ramy, mimo że to do niæ nie pasowało i widzieli to nawet jæ bliscy”
- „Od zawsze komponowałæ swoje stroje tak, żeby nie przypominały utrwalonych schematów – łączyłæ wielkie bluzy i jeansy z koronkami, używałæ kolczyków jako broszek. Używałæ też prototypów binderów. ”
- „Gdy poczułem się w końcu pewniej, to opisałem mamie moje odczuwanie płci. Wytłumaczyłæ też skąd pomysł na imię i opisałem swoją niebinarność oraz jej spektrum. ”
Niko Graczyk – „Babcia lubiła ubierać mnie w sukienki, czesać, malować. To była tortura” (Noizz.pl) , 2022
- „Z terminem niebinarności zetknąłem się po raz pierwszy dwa lata temu. To była informacja w poście Sexedu w mediach społecznościowych. Kiedy dowiedziałem się, czym jest niebinarność, to było od razu jak grom z jasnego nieba. Przeczytałem coś, co opisywało to, jak odczuwam swoją płciowość. W końcu mogłem to nazwać i była to ogromna ulga. ”
- „Musiałem w miejscu pracy i w szkole językowej, do której chodzę, powiedzieć, że używam innego imienia niż w dokumentach. Na początku się tym bardzo stresowałem, ale spotkało się to ze zrozumieniem i akceptacją, co było dla mnie wielką ulgą. ”
Ada Petriczko – Genderqueer: Nie ona. Nie on. Osoba (w: „Wysokie Obcasy”) , 2015
- „– Wiara w płeć jest spełnianiem cudzych oczekiwań. Czym innym jest gra w płeć, uprawiam ją – mówi Robert, 35-letni pisarz z Warszawy. – Nie jestem mężczyzną, chociaż lubię swoje ciało i płynące z faktu jego posiadania korzyści. Nie jestem kobietą, chociaż gdybym miał wskazać najbardziej satysfakcjonujące mnie miejsce, byłoby ono w świecie kobiet. Nie jestem gejem, bo chociaż seksualnie pociągają mnie mężczyźni, zakochuję się w kobietach. Gej to kostium, taki sam konstrukt społeczno-kulturowy jak mężczyzna i kobieta. Nigdy nie miałem płci, ta jest nomadą.”
Piotr Jończyk – „Męczy mnie, że cały czas wałkuje się ten sam temat. Taki jestem i co mam z tym zrobić?” (Gazeta.pl) , 2023
- „Róż Kasprzyckx ma 20 lat, w tym roku skończył liceum plastyczne w Krośnie. – Jeśli jest się osobą queerową, to plastyk nie jest najgorszą szkołą, do której można trafić – mówi.”
- „W tym roku założony przez niego kolektyw Obłęd zainicjował pierwszy w Krośnie Marsz Równości. Na koniec szkoły Róż przygotował serię prac nawiązującą do Nory, obozu kolektywu Wilczyce, broniącego Puszczy Karpackiej przed wycinką prowadzoną przez Lasy Państwowe.”
- „– Bałem się dyplomowej wystawy i tego, że będę musiał się podpisać moimi danymi z dokumentów. Ale nie robili problemu, mogłem się podpisać danymi, których używam na co dzień. Chociaż widać było, że nauczyciele nie spotkali się wcześniej z wieloma uczniami otwarcie queerowymi, to nie bali się tego, tylko większość z nich próbowała się doedukować i zrozumieć.”
- „Chociaż Róż miał czasem poczucie, że jeśli on czegoś w Krośnie nie zrobi, to nie zrobi tego nikt, coraz rzadziej śledzi, co i jak się mówi o osobach queerowych. – Zaczęło mnie trochę męczyć, że cały czas wałkuje się ten sam temat. Dla mnie to jest po prostu to, jak funkcjonuję cały czas. I nie rozumiem, dlaczego to podlega dyskusji, czy ja mam mieć jakieś prawa, czy mam nie mieć praw. Dla mnie to jest codzienność. Taki jestem i co mam z tym zrobić?”
Weronika Paliczka – Niebinarny nastolatek pobity w szkole. Wstrząsające szczegóły zbrodni (Vibez.pl) , 2024 ; Trigger warning: transfobiczna przemoc
Wiktorze Marcowe – Bez wzajemnej opieki wszystkie zginiemy (gazeta manifowa Inicjatywy 8 Marca) , 2021
- „Jestem osobą niebinarną, używam męskich końcówek, ale mam macicę i też mogę zajść w ciążę.”
- „Jakbym miał się ścierać bezpośrednio z policją czy siedzieć w areszcie, to bym chyba się potem przekręcił. I moje osoby partnerskie, mimo przygotowania na taką sytuację, razem ze mną. ”
- „O. powiedziało, że mu znikam, i muszę trochę przystopować. M. był we wszystkim ze mną. ”
- „Opiekuje się mną, bo tradycyjne instytucje opieki zawiodły - nie ma rodziny i nie ma państwa dla takich jak my, queerów, transek, płodobójczyń.”
Wojciech Szot – „Gdy jakieś kłiry to przeczytają, pomyślą, że to też o nich”. Polska literatura niebinarna (Wyborcza.pl) , 2023
- „„Nigdy nie będziesz szło samo” reklamowane jest hasłem „pierwsza polska powieść napisana przez osobę niebinarną”. Czym są neutratywy i osobatywy oraz o czym piszą młode osoby autorskie?”
- „Anouk Herman to urodzone w 1998 roku absolwento Uniwersytetu Śląskiego, jak samo o sobie pisze: „kłir i anarchol”. ”
- „Zadebiutowało w 2022 roku tomem poetyckim „right into pod tramwaj”. Zanim jednak doszło do publikacji, Herman wygrało czwartą edycję konkursu literackiego „Nowy Dokument Tekstowy”, organizowanego przez Instytut Literatury. ”
- „Na stronie Słownika poznać można także iksatywy – „chciałxbyś”, „przyszłxś” czy formy nazwane „osobatywami”, gdy zamiast pisać „dziennikarze i dziennikarki”, decydujemy się napisać „osoby dziennikarskie”. Czy „ktosio” za dwadzieścia lat będzie używało tych form? ”
- „Osoba autorska, która używa szerokiego wachlarza zaimków on/ona/ono/onx/jego/jej/jex, zauważa w jednym z wywiadów, że niezwykle ważny dla niego było opowiedzenie o społecznej presji na spójność tożsamości: – Musisz mieć swoją nazwę, imię, nazwisko, zawód, kierunek rozwoju, cele, wszystko, co potem jest wymagane w CV – mówiło poeto.”
- „Alin Szewczyk, którzy zin zilustrowali, to osoba niebinarna określająca się jako „bazgracze, pedalę”.”
USA: Osoba niebinarna zmarła po pobiciu w szkole? (Trybuna Polska) , 2024 ; Trigger warning: transfobiczna przemoc
Anot Głowacki – [Niezatytułowane opowiadanie] (Zin "Poczytałosie") , 2022
- „Jako obyczajowy kryminalista mam za to poetycki brud.”
- „Nic jednak nie poradzę na to, że czyste płótno mojego dziecięcego umysłu wypełniało się koślawymi kleksami końcówki fleksyjnej -em. Bo ja się bawiłem, nie bawiłam, i nigdy przez całe swoje świadome życie nie użyłem formy żeńskiej, gdy jestem sam na sam, nie sam kontra ludzie, bo ludzi się boję. Może stąd moja alienacja – za przyjaciela wystarczała mi ta obca osoba w lustrze, w której rysach nigdy nie zobaczyłem swojego odbicia.”
Bartek Biedrzycki – Confirmatio Vir Llamki, albo o wizycie Nieziemca Macka Simma na Starej Ziemi (w: „Dzieje się”) , 2018
- „Usiedli. Vir wskoczyło na łóżko i zainstalowało się tam po turecku, Simm przysiadł na obrotowym krześle przy biurku.
– Jak dorosnę, to chcę polecieć na Marsa.
– Przecież już byłoś u mnie dwa razy.
– Ale ja chcę na stałe”
- „Usiedli. Vir wskoczyło na łóżko i zainstalowało się tam po turecku, Simm przysiadł na obrotowym krześle przy biurku.
Jacek Dukaj – Perfekcyjna niedoskonałość, 2003
- „– Do Creytona powinniśmy dotrzeć w ciągu trzydziestu ośmiu k-godzin. Nawet zważywszy na utratę krwi pana i stahs McPherson–
– Chciałuś powiedzieć – przerwał nu Zamoyski – powinniśmy byli tam dotrzeć. Samu twierdzisz, że po odcięciu od Plateau nie wiesz nawet, w którą stronę lecimy. Swoją drogą, zastanawiam się, jak to możliwe. Przecież chyba pamiętasz, gdzie celowałuś.” - „– To było wyzwanie na pojedynek – stwierdziła manifestacja Słowińskienu i kopnęła upuszczoną muszlę aż pod palmy. Stłukła sobie przy tym stopę i teraz podskakiwała na jednej nodze, wściekła – taki na poły komiczny behawior manifestowału Adamowi i Cesarzowi.”
- „Jeszcze nie do końca świadomy otoczenia, zareagował w sposób stosowny dla ciążenia Farstone (lub Pałacu) – i w efekcie odbił się od bocznej ściany. Zamrugał, nie wierząc własnym oczom. Z odległości dwóch cali szczerzyłu się bowiem z niej, wielku jak posąg Stalina, Patrick Gheorg McPherson.
W odruchu już niemal paniki odepchnął się Zamoyski wstecz, ku fotelowi. Nie mógł oderwać wzroku od ekranu z uspokajająco uśmiechniętum Patrickum – najpierw więc fotel wymacał, fotel i ciało na nim.” - „Głupi! Znajdujesz się w jenu wnętrzu, onu czyta twoje nastroje, pragnienia, instynkty, myśli nieomal – z napięcia mięśni, drżenia strun głosowych, temperatury naskórka, rytmu oddechu, łopotu serca, szumu krwi w żyłach i tkankach. Skąd niby wiedziału wówczas, że szukasz urynału? Nic wu nie umknie. Pozostajecie całkowicie w jenu władzy. Nie jesteś w stanie przekazać Angelice ni słowa tak, by onu o nim nie wiedziału.”
- „– Do Creytona powinniśmy dotrzeć w ciągu trzydziestu ośmiu k-godzin. Nawet zważywszy na utratę krwi pana i stahs McPherson–
Marta Kisiel – Siła niższa, 2016
- „– Ja co prawda słabo znam gościa - odparł po kilku chwilach - ale tak sobie myślę, że on to nie lubi nikogo.
– Nawet swojego człowieka? Przecież jest aniołem stróżem. Ja swoich zawsze lubiłom. Jak miałobym im stróżować bez lubienia?”
- „– Ja co prawda słabo znam gościa - odparł po kilku chwilach - ale tak sobie myślę, że on to nie lubi nikogo.
Ursula K. Le Guin – Lewa ręka ciemności (tłum. Lech Jęczmyk) , 1987 ; postacie niebinarne używające form męskich
- „Był tak kobiecy w wyglądzie i zachowaniu, że kiedyś spytałem go, ile ma dzieci, tak jakbym pytał matkę. Spochmurniał. Okazało się, że nie urodził ani jednego, za to spłodził sporo. Był to jeden z tych małych wstrząsów, jakich doznawałem na każdym kroku. Szok kulturowy był niczym w porównaniu z szokiem biologicznym, którego doznawałem jako osobnik płci męskiej wśród istot ludzkich, będących przez pięć szóstych czasu hermafrodytycznymi eunuchami.”
- „Byliśmy kemmeringami przez siedem lat i mieliśmy dwoje dzieci. Jako dzieci jego łona nosiły jego imię Foreth rem ir Osboth i chowały się w ognisku jego klanu. Przed trzema laty poszedł do stanicy Orgny i teraz nosił złoty łańcuch celibanta. Nie widzieliśmy się przez te trzy lata, a jednak, kiedy zobaczyłem jego twarz w cieniu pod kamiennym łukiem, poczułem przypływ naszej dawnej miłości, jakbyśmy rozstali się zaledwie wczoraj, i doceniłem jego wierność, która sprawiła, że gotów był podzielić mój upadek. Czując znów na sobie te daremne więzy rozgniewałem się, bo miłość Asze zawsze zmuszała mnie do działania wbrew moim chęciom.”
Ginny Nawrocka – Cierpki zapach kosmosu (w: „Tęczowe i fantastyczne”) , 2020 ; oprócz tego także postaci niebinarne używające męskich i żeńskich form
- „Ja, Gosia, Ewa i Jacek. Gosia była najmłodsza... Jest najmłodsza. Jacek jest z tego samego roku, co ja, ale onu urodziłu się na początku, a ja pod koniec. A Ewa jest pięć lat starszy ode mnie.”
Olga Tokarczuk – "Transfugium" (ze zbioru "Opowiadania Bizarne") , 2019
- „"Profesor Choi, który prowadził jej siostrę i odpowiadał za cały proces transfugacji, był androgyniczny, smukły i wyprostowany. (...) Pomyślała, że może Choi to kobieta-holograficzna plakietka na rękawie z napisem dr Choi nie pomagała w określeniu płci. (...) O Choi powinno się chyba powiedzieć "ono", ale w języku, który był jej najbliższy i w którym mówiono w domu, brzmiałoby to dziwacznie, neutrum od wieków było zarezerwowane nie dla człowieka, lecz raczej dla istoty nie-ludzkiej, jakby człowieczeństwo musiało dać się ukrzyżować za biegunowość płci."”
Rodzaj żeński (ona/jej)
Sztywny Patyk – Biogram na Twitterze/X @sztywnypatyyk, 2024
- „niebinarna bambaryła (każdy zaimek, byku, nie ograniczaj się), dziennikarcze (CD-Action), tłumacz, montażystum, debil, youtuberka and an avalanche of flowers”
Eric Kripke – Pokolenie V (przekład: Maciej Dworzyński, nadzór merytoryczny: Zofia Jaworowska [wersja z napisami]) , 2023 ; Jordan Li są pierwszoplanową postacią serialu „Pokolenie V” (Gen V); są osobą bigenderową. W tej roli pojawia się dwoje aktorów: London Thor i Derek Luh. UWAGA! W cytatach zawarte są transfobiczne treści związane z traktowaniem Jordan przez inne postaci.
Eric Kripke – Pokolenie V (przekład: Tomasz Kutner, nadzór merytoryczny: Zofia Jaworowska [wersja z lektorem]) , 2023 ; Jordan Li są pierwszoplanową postacią serialu „Pokolenie V” (Gen V); są osobą bigenderową. W tej roli pojawia się dwoje aktorów: London Thor i Derek Luh. UWAGA! W cytatach zawarte są transfobiczne treści związane z traktowaniem Jordan przez inne postaci.
Agata Szczerbak, Aleksandra Żelazińska – Niebinarni: kim są, jak żyją. Tekst, którego nie zrozumie Jarosław Kaczyński (Polityka) , 2022
- „U Sybila (rocznik 1990) wyglądało to tak: płeć przypisana przy urodzeniu – żeńska. WIele lat czuł, że nie jest dziewczyną, ale powinien spróbować nią być, żeby dopasować się do świata i jego zasad. Przebierał się za kobietę, gdy wychodził z domu […] – Dużo zmieniło się, kiedy poznałem osobę niebinarną, a potem zaczęliśmy być razem.”
- „Lu Olszewski (rocznik 1979) […] dorastała w latach 80. i 90. Termin „niebinarność” jeszcze nawet wtedy nie istniał. Zawsze czuła, że coś jest z nią nie tak. Stale towarzyszyło jej przekonanie, że nie pasuje. – Pierwsza myśl, że nie jestem facetem, naszła mnie, gdy miałam 17 lat. Jednej nocy, leżąc w łóżku w internacie, nie mogąc zasnąć, borykając się z myślami, sama siebie pytałam o to, czy może jednak jestem dziewczyną. I odpowiadałam sobie, że nie jestem. Wracałam więc do myśli, że jestem w takim razie facetem. Będę żyła po faceciemu.”
- „Lu Gaszyński (rocznik 1999) mógłby z kolei opowiedzieć wiele anegdot o tym, jak policja traktuje transpłciowe dzieciaki. Jest aktywistą, kiedyś działał w kolektywie Stop Bzdurom […]. W wieku 17 lat podjął pierwszą próbę samobójczą. Potem jeszcze kilka razy trafiał do szpitala, bo wiedział już, że jak są myśli i plany, to trzeba dzwonić po pogotowie.”
Aleksandra Hangel – Niebinarni. Walka o przestrzeń (WP Kobieta) , 2021
- „- Czuję tę "niezgodność" od wielu, wielu lat, a zaimki są dla mnie częścią ekspresji mojej tożsamości. Wiele lat myślałom, że jestem jakimś błędem natury. Teraz wiem, że po prostu jestem nieco inne. I nie ma w tym nic złego ani nienaturalnego – mówi 21-letnie Ragu.”
- „Dlatego, jeśli wykażemy się chęciami, aby osoba, z którą rozmawiamy, czuła się dobrze, zostaniemy zrozumian_.
Nie zapomniałam powyżej literki. Piszemy "zostaniemy zrozumiane" – każdy wie, że "my" oznacza tu "kobiety". Piszemy "zostaniemy zrozumiani" – wiadomo, pisze to facet. No a jak ma napisać osoba niebinarna? Albo jak napisać, jeśli chcemy objąć naszą wypowiedzią grupę ludzi różnej płci i różnej tożsamości płciowej? Jednym ze sposobów, torujących sobie drogę w języku polskim, jest zastępowanie litery wskazującej na płeć – gwiazdką lub jak powyżej – dolnym myślnikiem.” - „Lu jest 41-letnią osobą niebinarną. Prosi, by zwracać się do niej zaimkami żeńskimi. Czyli "ty: jadłaś, piłaś, spałaś, kochałaś".
Przez 37 lat mówiła "piłem, jadłem, spałem, kochałem".
-Żyłam jako facet. Nawet dla mnie było trudne, żeby dopuścić do siebie to, że nim nie jestem. W wieku 18 lat myślałam, że jestem po prostu trans-dziewczyną, ale potem poczułam, że jednak nie. Najtrudniejsze było właśnie wyjście poza ten binarny podział, bo na nim jest całe nasze życie społeczne postawione – szpitale, więzienia, szkoły. Nie chodzi o to, by te osoby niebinarne gdzieś wcisnąć, w którąś z tych kategorii. Musimy się zastanowić nad całą konstrukcją społeczną.” - „Dlatego, kiedy spędzają czas tylko we dwie, dopiero po jakimś czasie Fiona zaczyna się czuć na tyle swobodnie, by przestać się pilnować i wybiera te zaimki, które przychodzą jej naturalnie. - Sama zazwyczaj staram się po prostu kopiować formy, których używa ona. Jeśli pisze czy mówi do mnie "zjadłem obiad", pytam "a co miałeś dobrego?". Pomyłki się oczywiście zdarzają, ale nie robimy z nich niczego wielkiego. Poprawiam się i tyle – tłumaczy 25-latka.”
Dominika Konopielko – Wera Makowskx – niebinarne reżysero, twórco „sweet & romantic” w TR Warszawa (Poptown.eu) , 2023
- „Jak zrozumieć niebinarną perspektywę? Czy teatr może to ułatwić? Czy osoby cispłciowe są w stanie opowiedzieć o tych tożsamościach? Tu pojawia się Wera Makowskx – niebinarne reżysero, twórco „sweet & romantic” w TR Warszawa, nowe nazwisko polskiego teatru, na które warto zwrócić uwagę.”
- „— Na pierwszym roku studiów zostałam zapytana, czemu postać, która miała być moim sobowtórem w tworzonej przeze mnie scencę, jest płci męskiej. Wtedy nie potrafiłam odpowiedzieć na to pytanie, po prostu tak mi pasowało, to było organiczne. — tłumaczy Makowskx. Od tej pory wątek tożsamości powracał w jej pracach na egzaminy i tekstach, często silnie związany z relacją z matką.”
- „To opowieść o Ari, który nie wpisuje się w społeczne ramy, zaczyna więc przyjmować nielegalnie testosteron. ”
- „Inspiracją dla projektu są książki osób autorskich, które analizując własne ciało i doświadczenie queerowości układają własne teorie na temat otaczającego świata – „Testo ćpun” Preciado, „Argonauci” Maggie Nelson, „Przedziwna sztuka porażki” Jacka Halberstrama. ”
- „Osoby twórcze „sweet & romantic” przedstawią więc widowni trójkąt tematyczny. ”
Marta Glanc – Czasami ktoś obcy pyta, czy jestem baba czy chłop. Rozmowa z Sarą Tylką. (Onet.pl) , 2021
- „Musiałam sama odkryć swoją tożsamość i o co w niej tak naprawdę chodzi. Im jestem starsza i bardziej wyedukowana, tym łatwiej mi pewne rzeczy przyjąć i nie zakładać od razu, że ktoś swoim zachowaniem czy pytaniem chce mnie zranić. Kiedyś było inaczej. Jako mała dziewczynka, słysząc, że ktoś mówi o mnie babochłop, cierpiałam. To określenie bardzo we mnie uderzało i nie potrafiłam się w tym odnaleźć. ”
- „Przyznam, że dopiero miesiąc temu włączyłam sobie wywiad z Margot w Radiu Zet, który przeprowadziła dziennikarka Beata Lubecka. Po kilku minutach go wyłączyłam. To było straszne, bardzo współczuję Margot. Całym sercem czułam, że jest ona wpychana przez tę dziennikarkę w coś bardzo dla niej niewygodnego. To po prostu nie było okej. Czułam wręcz psychiczny ból i mogę sobie tylko wyobrażać, co przeżywała Margot.”
Matylda Jonas-Kowalik – Mx.Enigma: W Nowym Jorku spotykam się z dyskryminacją zarówno od osób z zewnątrz, jak i wewnątrz społeczności LGBTQ, 2016
- „Identyfikuję się jako osoba transfemme. Od 21 roku życia używam zaimków they/their. Niedawno zaczęłam brać estrogen i jestem w trakcie tranzycji. Męczy mnie życie w patriarchalno-binarnym świecie, który wymaga ode mnie, żebym ze względu na moją płeć ubierała się, wyrażała i prezentowała w określony sposób. Zawsze skłaniam się w stronę kobiecości – ekspresji i przedmiotów, i zawsze byłam z tego powodu zawstydzana i zmuszana do dostosowania się sztywnych zasad męskości, które nigdy nie były dla mnie naturalne i autentyczne”
- „Mx.Enigma używa w języku angielskim zaimków they/their, ale na rzecz polskiego tłumaczenia zgodziła się na używanie żeńskich form”
Piotr Wesołowicz, Dawid Krawczyk – Dwa miesiące aresztu dla aktywistki LGBT. Spontaniczna demonstracja w jej obronie (w: „Gazeta Wyborcza”) , 2020
- „Sąd w Warszawie zdecydował o dwumiesięcznym areszcie dla Margot, aktywistki walczącego z homofobią kolektywu Stop Bzdurom. Informacja o tym doprowadziła do protestów, które sprzed siedziby Kampanii Przeciw Homofobii przeniosły się na Krakowskie Przedmieście i pod komendę na Wilczą. Policja zatrzymała kilkunastu ich uczestników.”
- „Margot pożegnała się z grupą, która odprowadziła ją na Nowy Świat i zaczęła iść w stronę kościoła z pomnikiem Chrystusa. Wtedy podeszli do niej policjanci w mundurach i nieumundurowani, złapali za ręce i wsadzili do nieoznakowanego grafitowego samochodu. Doszło do szarpaniny między protestującymi i policją.”
Julia Właszczuk – Margot ze Stop Bzdurom: Nie mam czasu się bać (w: „Vogue”) , 2020
- „Ostatnie dwa dni spędziłam w domu w gronie przyjaciółek. Czas minął nam na rozmowach, jedzeniu i kochaniu się. Po wyjściu musiałam na chwilę odciąć. Teraz powoli wracam do rzeczywistości i normalnego rytmu pracy, więc dziś mam się różnie – czasami czuję radość, a chwilę potem przygnębienie i stres. Dopiero dziś w nocy czytałam o wszystkim, co wydarzyło się przez ostatnie tygodnie i byłam pod ogromnym wrażeniem.”
- „Przez pierwsze kilka dni część współosadzonych krzyczało w moją stronę obelgi i groźby, ale szybko im się to znudziło. Później kilka razy zaczepiano mnie tekstami w stylu: „Co tam Margareta?” czy „Jak masz na imię, dziewczynko?”. Prawie wszyscy współwięźniowie zwracali się do mnie żeńskimi zaimkami, czego nie mogłam wyegzekwować ze strony służby więziennej.”
Jacek Żakowski, Marta Figlerowicz – Widzieć nie znaczy wiedzieć („Polityka” nr 34 (3326)) , 2021
- „[Marta Figlerowicz]: Patrzyłam w lustro i się zastanawiałam, jak bym wyglądała, gdybym była chłopakiem. Bo czułam, że ludzie mnie oceniają jako nieudaną dziewczynkę. Czy jako chłopak mogłabym tak nosić spodenki albo tak dziewczęco biegać? Jednak moja babcia, która o niebinarności nigdy nie myślała, słuchała Radia Maryja i była religijną tradycjonalistką, nigdy się ze mną nie bawiła w dom. Robiłyśmy rzeczy nieoznaczone płciowo. Czytałyśmy książki, bawiłyśmy się w matematykę, chodziłyśmy na spacery. W domu miałam przyzwolenie, żeby o swojej płci nie myśleć. Okres dojrzewania był szokiem, bo społeczeństwo chciało, żebym się zadeklarowała płciowo. A ja wolałam dalej czytać książki.”
Czy menstruować mogą tylko kobiety? „Język nie tylko odzwierciedla zmiany społeczne, ale też na nie wpływa” (Ofeminin.pl) , 2020
- „W Polsce o problemie dyskryminacji językowej zrobiło się głośno po aresztowaniu Margot, aktywistki LGBT i współzałożycielki kolektywu Stop Bzdurom, która nie chciała, by zwracano się do niej męskimi zaimkami, czego nie mogła wyegzekwować ze strony służby więziennej.”
Eśka Możejko – Nożyczki (Mlem! 10) , 2022 ; ucinanie końcówek by uniknąć nacechowania płciowego
- „Dominik codzienni obcinał słow. Jedneg dni bywał t bardzie męcząc, inneg mnie, al niestrudzeni chwytał z nożyczk, b skraca wyraz, odrzucają niechcian głosk. Ni był t łatw zadani, wymagał skupieni ora wielkieg upor. Ni brakował m jedna determinacj.”
- „Dlatego stwierdziła, że się poddaje. Dominika raz na zawsze schowała nożyczki do szuflady i nie wyciągnęła ich nigdy więcej. W końcu mogła odpocząć.”
Ann Leckie – Zabójczy miecz (tłum. Danuta Górska) , 2016 ; postać niebinarna używająca form żeńskich
- „– Przyszła przeprosić moją pracownicę. – Zastępczynię Daos Ceit, tam, w zewnętrznym biurze. – Ich matki są kuzynkami. – Formalnie słowo użyte przez Skaaiat oznaczało pokrewieństwo pomiędzy dwojgiem ludzi z różnych domów, którzy mieli wspólną rodzicielkę albo babkę, jednak w sensie potocznym dotyczyło dalszego krewnego, przyjaciela albo kogoś, z kim się dorastało. – Wczoraj miały się spotkać na herbacie, ale Tisarwat się nie pojawiła i nie odpowiadała na wiadomości. A wiesz, jak wojskowi się lubią z zarządem doków. – Czyli pozornie uprzejmość, a prywatnie pogarda. – Moja pracownica się obraziła.”
Ann Leckie – Zabójcza sprawiedliwość (tłum. Danuta Górska) , 2015 ; postać niebinarna używająca form żeńskich
- „Odwróciłam się, żeby jej się przyjrzeć. Była wyższa od większości Nilterek, ale tłusta i blada jak one wszystkie. Ważyła więcej ode mnie, ale ja byłam wyższa i znacznie silniejsza, niż mogło się wydawać. Nie zdawała sobie sprawy, na kogo się porywa. Była prawdopodobnie płci męskiej, sądząc po skomplikowanych kanciastych wzorach pikowania na jej koszuli. Nie miałam całkowitej pewności. To byłoby bez znaczenia, gdybym przebywała w przestrzeni Radch. Radchaai nie zwracają większej uwagi na płeć, a ich język – mój pierwszy język – w ogóle nie uwzględnia rozróżnień płci. Język, którym teraz mówiliśmy, uwzględniał i mogłam sobie narobić kłopotów, gdybym użyła niewłaściwych form. Nie pomagało, że wskazówki pozwalające odgadnąć płeć zmieniały się w każdym kolejnym miejscu, niekiedy radykalnie, i rzadko miały dla mnie sens.”
Lu Olszewski – [Niezatytułowany esej] (Zin "Poczytałosie") , 2022
- „Kiedy odkrywałam swoją tożsamość/seksualność termin niebinarność jeszcze nawet nie istniał. Pamiętam jedną noc, podczas której, leżąc w łóżku, zastanawiałam się, czy nie jestem trans-dziewczyną. Coś w środku mówiło mi, że nie.”
- „Zrozumiałam, że moja dysforia najbardziej uaktywnia się w sytuacjach społecznych. Kiedy wymagano ode mnie performowania „męskich” zachowań, czułam się po prostu źle. Od momentu uświadomienia sobie, że jestem niebinarna i rozpoczęcia pracy nad sobą zdarza się to coraz rzadziej.”
Ginny Nawrocka – Cierpki zapach kosmosu (w: „Tęczowe i fantastyczne”) , 2020 ; oprócz tego także postaci niebinarne używające męskich i żeńskich form
- „Ja, Gosia, Ewa i Jacek. Gosia była najmłodsza... Jest najmłodsza. Jacek jest z tego samego roku, co ja, ale onu urodziłu się na początku, a ja pod koniec. A Ewa jest pięć lat starszy ode mnie.”
Renata Kim – Pomiędzy. Historie osób niebinarnych, 2024
- „– Mój umysł czasem nie nadąża, by wymyślić w rozmowie formę neutralną, której wcześniej nie używałom. A czasem świadomie stosuję strategię przetrwania. Bo na przykład bardzo się boję, czuję niepewnie przy kimś, jestem na obcym terenie, w nowej pracy. I wtedy używam form żeńskich albo staram się mówić bezpłciowo. Jak kogoś poznaję, proszę, by używał zaimków neutralnych. Tak mówią do mnie znajomi, koledzy na uczelni i w pracy. Niektórzy najpierw krzywili się na formę „ono”, ale w końcu załapali. Czasem ludziom coś nie gra, komentują, buntują się. Mówią, że „ono” to dla nich zbyt wiele, nie są w stanie tego przeskoczyć. Nie będą tak do mnie mówić i proszą o uszanowanie ich decyzji – mówi San.”
- „– Zaczęłom od Ostrej Zieleni, stowarzyszenia współpracującego z partią Zieloni. Wiedziałom, że ważne miejsce zajmuje u nich ekologia, klimat i prawa zwierząt, więc będę współpracowało z ludźmi o podobnych poglądach. Z czasem poczułom odwagę, żeby się w tych sprawach wypowiadać, pojawiać się na wydarzeniach politycznych – mówi San Kocoń.”
- „– Znalazłom „rzecznicze” w bazie neutratywów na stronie zaimki.pl. Jeśli chodzi o „aktywiszcze”, to nawet się nad tym nie zastanawiałom. To był już ten czas mojej pracy z językiem neutralnym, że podskórnie wiedziałom, że taka forma jest właściwa – tłumaczy San.”
- „Pamiętam, jak przyszło do mnie zawiadomienie z Urzędu Stanu Cywilnego, że udało się, imię zostało zmienione. Ucieszyłom się. Weszłom do pokoju rodziców, żeby im o tym powiedzieć i oni się cieszyli ze mną.”
- „Kiedy już byłam starsza, w okresie liceum i na początku studiów, próbowałam odkrywać swoją kobiecość. Byłam wtedy w związku z mężczyzną, strasznie mi na nim zależało i chciałam, żeby on też mnie kochał. Chciałam być dla niego atrakcyjną kobietą, więc bardzo się starałam. On niby wprost niczego nie wymagał, ale jak czasem wyglądałam mniej kobieco, to zdarzały się przykre komentarze i docinki. Ten związek od początku nie był zbyt udany, więc myślałam, że jeśli się bardziej postaram, to może będzie lepiej.”
- „Kiedy słyszałum, że „LGBT to nie są ludzie, tylko ideologia”, pomyślałum, że ci, którzy tak mówią, nie traktują nas poważnie. Bo to brzmi, jakby dosłownie nie wierzyli w to, co przechodzimy. Mam na myśli strach.”
- „O swojej niebinarności dowiedziałum się w maju 2022 roku, ale dopiero na początku kolejnego roku zaczęłum wychodzić z tym do ludzi. No i w zasadzie do każdego bliższego znajomego musiałum zagadać, wytłumaczyć wszystko, poprosić, żeby się do mnie zwracali nowymi zaimkami.”
O co chodzi w tej stronie?
Polska gramatyka jest skomplikowana i silnie zgenderyzowana. Nie oznacza to jednak, że niemożliwe jest używanie innych form niż „on” i „ona”.
Udostępniamy tutaj linki do przykładów użycia (w prostych zdaniach oraz w tekstach kultury: literaturze, prasie, filmach, serialach, muzyce) zaimków i innych form płciowych – nie tylko normatywnych „on” i „ona”, lecz także form niebinarnych, takich jak rodzaj neutralny czy postpłciowy.
Dlaczego należy je respektować? Bo zwracanie się do kogoś tak, jak sobie życzy, jest podstawą relacji społecznych. Nie powiesz do Ani „Franku”, nie powiesz „na ty” do osoby, z którą jesteś „na pan”, itp. A są osoby, które nie chcą, by im mówić „on” ani „ona”. Czy to uszanujesz, świadczy wyłącznie o Tobie.
Warto wrzucić link do swoich zaimków na swoje profile na portalach społecznościowych – nawet jeśli jesteś cis (= nie trans) i używasz „on” lub „ona”. – ponieważ dzięki temu pokazujesz wsparcie dla społeczności trans i normalizujesz podawanie zaimków przez osoby, których zaimki nie są oczywiste (więcej powodów tutaj).
Formy neutralne płciowo – jak np. „moi drodzy/drogie”, „drogie osoby”, „wszys* chętn*”, „jesteś wspaniałx”, itp. – są też przydatne, gdy zwracasz się do grupy ludzi lub do osoby, której płci nie znasz.
Już teraz w codziennej polszczyźnie używamy wielu form neutralnych płciowo: „moje kochanie zrobiło mi niespodziankę”, „proszę przyjść do szkoły z rodzicem”, „w urzędzie powiedziano mi, że...”, „dzwonili z gazowni”, „będę robić”, itp. Tutaj idziemy po prostu o krok dalej.