Zaimki.pl
Zaimki
Rzeczowniki
Teksty kultury
Materiały
Blog
Społeczność
Kontakt
Konto

Zaimki.pl
Strona główna Niebinarne zaimki i inne formy Neutralne rzeczowniki Przykłady z tekstów kultury Dodatkowe materiały Blog Społeczność queerowa Kontakt Mercz Twoje konto
Strona główna Niebinarne zaimki i inne formy Neutralne rzeczowniki Przykłady z tekstów kultury Dodatkowe materiały Blog Społeczność queerowa Kontakt Mercz Twoje konto

Moje zaimki to:

on/jego lub onu/jenu

(Formy wymienne: Rodzaj męski lub Rodzaj postpłciowy, dukaizmy)

Przykłady użycia w zdaniu:

  • Myślę, że on jest bardzo miły, przyjacielski i urzekający.
  • Tęsknię za jego śmiechem.
  • Chciałbym go posłuchać.
  • Chciałbym posłuchać właśnie jego.
  • Napiszę do niego później.
  • Powiedziałem mu, że go lubię.
  • Powiedziałem to właśnie jemu.
  • To wszystko dzięki niemu.
  • Spotkałem go wczoraj.
  • Spotkałem właśnie jego.
  • Wycelowałem w niego palcem.
  • Poszedłem z nim do szkoły.
  • Rozmawialiśmy o nim ostatnio.
  • Chciałbyś pójść do kina?
  • Czy będziesz grał z nami?
  • Kiedy będziesz mógł się z nami spotkać?
  • Gdy byłem w domu, zacząłem gotować.
  • Dostałem wyniki egzaminu i jestem z nich zadowolony.
  • Każdy z nich chciał czego innego.
  • To miło, że nas pan odwiedza.
  • Czy będzie pan kontynuować subskrypcję?

Odmiana:

Mianownik Dopełniacz Celownik Biernik Narzędnik Miejscownik
on go / jego / niego mu / jemu / niemu go / jego / niego nim nim

Skąd w polszczyźnie tyle różnych form zaimków? Zapraszamy do lektury artykułu: Co warto wiedzieć o używaniu (i tworzeniu) zaimków?

1 os. 2 os. 3 os. Przymiotniki
–em –eś –y

Udostępnij:


Przykłady z tekstów kultury:

Formy wymienne (on lub onu)

  • Maja Staśko – Gdy się rozstali, zaczął jej grozić upublicznieniem prywatnych, intymnych zdjęć. "Byłam kłębkiem nerwów" (wtv.pl) , 2021

    • „Kilka dni pisałem, usuwałem konto, dwa tygodnie przerwy i znowu zakładałem fejk konto. W końcu zacząłem się głodzić i nienawidzić swojego ciała. A ci ludzie dawali mi poczucie akceptacji. W ten sposób też odkrywałem swoją seksualność, świat, o którym nikt nic mi nie mówił. Samo się edukuję seksualnie, ale zacząłem to robić dopiero, kiedy zorientowałom się, żem trans. Czuję się źle z tym, co robiłom. Ale też wiem, że nikt mnie nie nauczył, że takie rzeczy robi się z osobami zaufanymi. Boję się, że ktoś mógł zamieścić moje zdjęcia w necie, a ja nawet o tym nie wiem. Wiem tylko tyle, że ja raczej nie będę miało poważnych konsekwencji. Tylko będzie mi to latało po głowie do końca świata i dzień dłużej”

Rodzaj męski (on/jego)

  • Sztywny Patyk – Biogram na Twitterze/X @sztywnypatyyk, 2024

    • „niebinarna bambaryła (każdy zaimek, byku, nie ograniczaj się), dziennikarcze (CD-Action), tłumacz, montażystum, debil, youtuberka and an avalanche of flowers”

  • Biogram Sybila Grzybowskiego jako osoby uczestniczącej w spotkaniu „W(y)kluczenia: Wszystkie się zmieścimy”, 2021 ; Biogram pochodzi z zapowiedzi spotkania „W(y)kluczenia: Wszystkie się zmieścimy. Rozmowa o inkluzywnej polszczyźnie”

    • „Sybil Grzybowski(e) – aktywista queerowy i feministyczny, anarchista, wrocławski rewolucjonista, student filologii klasycznej. Osoba płynnopłciowa, niebinarna i praktykujący poliamoryk. Zajmuje się językiem inkluzywnym i niebinarną polszczyzną, a w razie potrzeby obroni skłot lub zrobi okupację urzędu. Działa w Radzie Języka Neutralnego tworzącej stronę zaimki.pl oraz w Inicjatywie 8 Marca, która organizuje m.in. wrocławską Manifę. Prowadzi dom tymczasowy dla kotów.”

  • Eric Kripke – Pokolenie V (przekład: Maciej Dworzyński, nadzór merytoryczny: Zofia Jaworowska [wersja z napisami]) , 2023 ; Jordan Li są pierwszoplanową postacią serialu „Pokolenie V” (Gen V); są osobą bigenderową. W tej roli pojawia się dwoje aktorów: London Thor i Derek Luh. UWAGA! W cytatach zawarte są transfobiczne treści związane z traktowaniem Jordan przez inne postaci.

  • Eric Kripke – Pokolenie V (przekład: Tomasz Kutner, nadzór merytoryczny: Zofia Jaworowska [wersja z lektorem]) , 2023 ; Jordan Li są pierwszoplanową postacią serialu „Pokolenie V” (Gen V); są osobą bigenderową. W tej roli pojawia się dwoje aktorów: London Thor i Derek Luh. UWAGA! W cytatach zawarte są transfobiczne treści związane z traktowaniem Jordan przez inne postaci.

  • Agata Szczerbak, Aleksandra Żelazińska – Niebinarni: kim są, jak żyją. Tekst, którego nie zrozumie Jarosław Kaczyński (Polityka) , 2022

    • „U Sybila (rocznik 1990) wyglądało to tak: płeć przypisana przy urodzeniu – żeńska. WIele lat czuł, że nie jest dziewczyną, ale powinien spróbować nią być, żeby dopasować się do świata i jego zasad. Przebierał się za kobietę, gdy wychodził z domu […] – Dużo zmieniło się, kiedy poznałem osobę niebinarną, a potem zaczęliśmy być razem.”
    • „Lu Olszewski (rocznik 1979) […] dorastała w latach 80. i 90. Termin „niebinarność” jeszcze nawet wtedy nie istniał. Zawsze czuła, że coś jest z nią nie tak. Stale towarzyszyło jej przekonanie, że nie pasuje. – Pierwsza myśl, że nie jestem facetem, naszła mnie, gdy miałam 17 lat. Jednej nocy, leżąc w łóżku w internacie, nie mogąc zasnąć, borykając się z myślami, sama siebie pytałam o to, czy może jednak jestem dziewczyną. I odpowiadałam sobie, że nie jestem. Wracałam więc do myśli, że jestem w takim razie facetem. Będę żyła po faceciemu.”
    • „Lu Gaszyński (rocznik 1999) mógłby z kolei opowiedzieć wiele anegdot o tym, jak policja traktuje transpłciowe dzieciaki. Jest aktywistą, kiedyś działał w kolektywie Stop Bzdurom […]. W wieku 17 lat podjął pierwszą próbę samobójczą. Potem jeszcze kilka razy trafiał do szpitala, bo wiedział już, że jak są myśli i plany, to trzeba dzwonić po pogotowie.”

  • Anna Tess Gołębiowska – Film Fanfik na podstawie książki Natalii Osińskiej już w tym roku (Niestatystyczny.pl) , 2023

    • „Główną rolę – Tośka – otrzymał Alin Szewczyk, osoba niebinarna używająca męskich zaimków. Alin Szewczyk zajmuje się modelingiem, współpracuje z agencją Uncover Models. Prezentował na wybiegu marki takie jak Prada, Loewe, Louis Vuitton czy Valentino.”

  • Dominika Konopielko – Wera Makowskx – niebinarne reżysero, twórco „sweet & romantic” w TR Warszawa (Poptown.eu) , 2023

    • „Jak zrozumieć niebinarną perspektywę? Czy teatr może to ułatwić? Czy osoby cispłciowe są w stanie opowiedzieć o tych tożsamościach? Tu pojawia się Wera Makowskx – niebinarne reżysero, twórco „sweet & romantic” w TR Warszawa, nowe nazwisko polskiego teatru, na które warto zwrócić uwagę.”
    • „— Na pierwszym roku studiów zostałam zapytana, czemu postać, która miała być moim sobowtórem w tworzonej przeze mnie scencę, jest płci męskiej. Wtedy nie potrafiłam odpowiedzieć na to pytanie, po prostu tak mi pasowało, to było organiczne. — tłumaczy Makowskx. Od tej pory wątek tożsamości powracał w jej pracach na egzaminy i tekstach, często silnie związany z relacją z matką.”
    • „To opowieść o Ari, który nie wpisuje się w społeczne ramy, zaczyna więc przyjmować nielegalnie testosteron. ”
    • „Inspiracją dla projektu są książki osób autorskich, które analizując własne ciało i doświadczenie queerowości układają własne teorie na temat otaczającego świata – „Testo ćpun” Preciado, „Argonauci” Maggie Nelson, „Przedziwna sztuka porażki” Jacka Halberstrama. ”
    • „Osoby twórcze „sweet & romantic” przedstawią więc widowni trójkąt tematyczny. ”

  • Robin Marantz Henig – Dwie płcie to za mało (w: „National Geographic”) , 2020

    • „Najpierw uznał się za butch lesbian – lesbijkę przejawiającą stereotypowo męskie cechy, później – osobę genderfluid, aż w końcu zdecydował się na określenie „niebinarny transchłopak”. Brzmi to trochę jak oksymoron. Czy „niebinarny” i „chłopak” się nie wykluczają? Ale taka kombinacja wydaje się Charliemu najbardziej odpowiednia. Kilka miesięcy po naszej rozmowie wybierał się na studia i miał zamiar zacząć przyjmować testosteron.”

  • Jakub Wojtaszczyk – Zawisnąć między płciami (Replika) , 2021

    • „[Jakub Wojtaszczyk] Co jest takiego na zewnątrz, że napawa cię przerażeniem?
      [Sorry Elvis] Czuję się zastraszony, na każdym kroku fatshamingowany i wytykany palcem za to, jak wyglądam. Mam wrażenie, że słyszę wyzwiska. Czasami wystarczy oceniający wzrok. Zdarzyło mi się ze łzami w oczach zawrócić w połowie drogi, bo byłem przekonany, że wszyscy dookoła myślą o mnie złe rzeczy.      ”
    • „Namawiałem rodziców na kupienie krawata. Pamiętam ulgę, którą czułem, kiedy ciotka mówiła na mnie Sylwek albo Sylwester.”
    • „Nie umiałem odnaleźć się wśród dziewczyn. Najbardziej ten problem wychodził na wuefie. W damskiej szatni płakałem ze strachu. Chodziłem przebierać się do toalety.”

  • Jakub Wojtaszczyk – Leszek jest niebinarnym tatą. „Nasz syn nie ma uprzedzeń i narzuconych ram” (Noizz.pl) , 2022

    • „Skoro urodziłem się z penisem, a wszyscy wokół z penisami byli chłopakami, zatem też musiałem być jednym z nich. Wszystko zmieniło się, gdy poznałem słowo „niebinarność” i jego znaczenie — mówi Leszek.”
    • „— Nie mam problemu ze słowem „tata”. Być może, gdyby moja podróż z niebinarnością rozpoczęła się wcześniej, byłoby inaczej. Jednak od początku życia Julka jestem jego tatą i to mi odpowiada — Leszek kilka lat temu zdefiniował się jako osoba niebinarna.”

  • Niko Graczyk – Mam na imię Iris i jestem niebinarnæ. Nie mów do mnie „proszę pani” (Noizz.pl) , 2022

    • „Odkąd tylko pamiętam, nie wpasowywałæ się w cisnormatywne ramy społeczne.”
    • „Iris opowiedziałæ nam, że od początku życia próbowano jæ wtłoczyć w binarne ramy, mimo że to do niæ nie pasowało i widzieli to nawet jæ bliscy”
    • „Od zawsze komponowałæ swoje stroje tak, żeby nie przypominały utrwalonych schematów – łączyłæ wielkie bluzy i jeansy z koronkami, używałæ kolczyków jako broszek. Używałæ też prototypów binderów. ”
    • „Gdy poczułem się w końcu pewniej, to opisałem mamie moje odczuwanie płci. Wytłumaczyłæ też skąd pomysł na imię i opisałem swoją niebinarność oraz jej spektrum. ”

  • Niko Graczyk – „Babcia lubiła ubierać mnie w sukienki, czesać, malować. To była tortura” (Noizz.pl) , 2022

    • „Z terminem niebinarności zetknąłem się po raz pierwszy dwa lata temu. To była informacja w poście Sexedu w mediach społecznościowych. Kiedy dowiedziałem się, czym jest niebinarność, to było od razu jak grom z jasnego nieba. Przeczytałem coś, co opisywało to, jak odczuwam swoją płciowość. W końcu mogłem to nazwać i była to ogromna ulga. ”
    • „Musiałem w miejscu pracy i w szkole językowej, do której chodzę, powiedzieć, że używam innego imienia niż w dokumentach. Na początku się tym bardzo stresowałem, ale spotkało się to ze zrozumieniem i akceptacją, co było dla mnie wielką ulgą. ”

  • Ada Petriczko – Genderqueer: Nie ona. Nie on. Osoba (w: „Wysokie Obcasy”) , 2015

    • „– Wiara w płeć jest spełnianiem cudzych oczekiwań. Czym innym jest gra w płeć, uprawiam ją – mówi Robert, 35-letni pisarz z Warszawy. – Nie jestem mężczyzną, chociaż lubię swoje ciało i płynące z faktu jego posiadania korzyści. Nie jestem kobietą, chociaż gdybym miał wskazać najbardziej satysfakcjonujące mnie miejsce, byłoby ono w świecie kobiet. Nie jestem gejem, bo chociaż seksualnie pociągają mnie mężczyźni, zakochuję się w kobietach. Gej to kostium, taki sam konstrukt społeczno-kulturowy jak mężczyzna i kobieta. Nigdy nie miałem płci, ta jest nomadą.”

  • Piotr Jończyk – „Męczy mnie, że cały czas wałkuje się ten sam temat. Taki jestem i co mam z tym zrobić?” (Gazeta.pl) , 2023

    • „Róż Kasprzyckx ma 20 lat, w tym roku skończył liceum plastyczne w Krośnie. – Jeśli jest się osobą queerową, to plastyk nie jest najgorszą szkołą, do której można trafić – mówi.”
    • „W tym roku założony przez niego kolektyw Obłęd zainicjował pierwszy w Krośnie Marsz Równości. Na koniec szkoły Róż przygotował serię prac nawiązującą do Nory, obozu kolektywu Wilczyce, broniącego Puszczy Karpackiej przed wycinką prowadzoną przez Lasy Państwowe.”
    • „– Bałem się dyplomowej wystawy i tego, że będę musiał się podpisać moimi danymi z dokumentów. Ale nie robili problemu, mogłem się podpisać danymi, których używam na co dzień. Chociaż widać było, że nauczyciele nie spotkali się wcześniej z wieloma uczniami otwarcie queerowymi, to nie bali się tego, tylko większość z nich próbowała się doedukować i zrozumieć.”
    • „Chociaż Róż miał czasem poczucie, że jeśli on czegoś w Krośnie nie zrobi, to nie zrobi tego nikt, coraz rzadziej śledzi, co i jak się mówi o osobach queerowych. – Zaczęło mnie trochę męczyć, że cały czas wałkuje się ten sam temat. Dla mnie to jest po prostu to, jak funkcjonuję cały czas. I nie rozumiem, dlaczego to podlega dyskusji, czy ja mam mieć jakieś prawa, czy mam nie mieć praw. Dla mnie to jest codzienność. Taki jestem i co mam z tym zrobić?”

  • Weronika Paliczka – Niebinarny nastolatek pobity w szkole. Wstrząsające szczegóły zbrodni (Vibez.pl) , 2024 ; Trigger warning: transfobiczna przemoc

  • Wiktorze Marcowe – Bez wzajemnej opieki wszystkie zginiemy (gazeta manifowa Inicjatywy 8 Marca) , 2021

    • „Jestem osobą niebinarną, używam męskich końcówek, ale mam macicę i też mogę zajść w ciążę.”
    • „Jakbym miał się ścierać bezpośrednio z policją czy siedzieć w areszcie, to bym chyba się potem przekręcił. I moje osoby partnerskie, mimo przygotowania na taką sytuację, razem ze mną. ”
    • „O. powiedziało, że mu znikam, i muszę trochę przystopować. M. był we wszystkim ze mną. ”
    • „Opiekuje się mną, bo tradycyjne instytucje opieki zawiodły - nie ma rodziny i nie ma państwa dla takich jak my, queerów, transek, płodobójczyń.”

  • Wojciech Szot – „Gdy jakieś kłiry to przeczytają, pomyślą, że to też o nich”. Polska literatura niebinarna (Wyborcza.pl) , 2023

    • „„Nigdy nie będziesz szło samo” reklamowane jest hasłem „pierwsza polska powieść napisana przez osobę niebinarną”. Czym są neutratywy i osobatywy oraz o czym piszą młode osoby autorskie?”
    • „Anouk Herman to urodzone w 1998 roku absolwento Uniwersytetu Śląskiego, jak samo o sobie pisze: „kłir i anarchol”. ”
    • „Zadebiutowało w 2022 roku tomem poetyckim „right into pod tramwaj”. Zanim jednak doszło do publikacji, Herman wygrało czwartą edycję konkursu literackiego „Nowy Dokument Tekstowy”, organizowanego przez Instytut Literatury. ”
    • „Na stronie Słownika poznać można także iksatywy – „chciałxbyś”, „przyszłxś” czy formy nazwane „osobatywami”, gdy zamiast pisać „dziennikarze i dziennikarki”, decydujemy się napisać „osoby dziennikarskie”. Czy „ktosio” za dwadzieścia lat będzie używało tych form? ”
    • „Osoba autorska, która używa szerokiego wachlarza zaimków on/ona/ono/onx/jego/jej/jex, zauważa w jednym z wywiadów, że niezwykle ważny dla niego było opowiedzenie o społecznej presji na spójność tożsamości: – Musisz mieć swoją nazwę, imię, nazwisko, zawód, kierunek rozwoju, cele, wszystko, co potem jest wymagane w CV – mówiło poeto.”
    • „Alin Szewczyk, którzy zin zilustrowali, to osoba niebinarna określająca się jako „bazgracze, pedalę”.”

  • USA: Osoba niebinarna zmarła po pobiciu w szkole? (Trybuna Polska) , 2024 ; Trigger warning: transfobiczna przemoc

  • Anot Głowacki – [Niezatytułowane opowiadanie] (Zin "Poczytałosie") , 2022

    • „Jako obyczajowy kryminalista mam za to poetycki brud.”
    • „Nic jednak nie poradzę na to, że czyste płótno mojego dziecięcego umysłu wypełniało się koślawymi kleksami końcówki fleksyjnej -em. Bo ja się bawiłem, nie bawiłam, i nigdy przez całe swoje świadome życie nie użyłem formy żeńskiej, gdy jestem sam na sam, nie sam kontra ludzie, bo ludzi się boję. Może stąd moja alienacja – za przyjaciela wystarczała mi ta obca osoba w lustrze, w której rysach nigdy nie zobaczyłem swojego odbicia.”

  • Bartek Biedrzycki – Confirmatio Vir Llamki, albo o wizycie Nieziemca Macka Simma na Starej Ziemi (w: „Dzieje się”) , 2018

    • „Usiedli. Vir wskoczyło na łóżko i zainstalowało się tam po turecku, Simm przysiadł na obrotowym krześle przy biurku.
      – Jak dorosnę, to chcę polecieć na Marsa.
      – Przecież już byłoś u mnie dwa razy.
      – Ale ja chcę na stałe      ”

  • Jacek Dukaj – Perfekcyjna niedoskonałość, 2003

    • „– Do Creytona powinniśmy dotrzeć w ciągu trzydziestu ośmiu k-godzin. Nawet zważywszy na utratę krwi pana i stahs McPherson–
      – Chciałuś powiedzieć – przerwał nu Zamoyski – powinniśmy byli tam dotrzeć. Samu twierdzisz, że po odcięciu od Plateau nie wiesz nawet, w którą stronę lecimy. Swoją drogą, zastanawiam się, jak to możliwe. Przecież chyba pamiętasz, gdzie celowałuś.      ”
    • „– To było wyzwanie na pojedynek – stwierdziła manifestacja Słowińskienu i kopnęła upuszczoną muszlę aż pod palmy. Stłukła sobie przy tym stopę i teraz podskakiwała na jednej nodze, wściekła – taki na poły komiczny behawior manifestowału Adamowi i Cesarzowi.”
    • „Jeszcze nie do końca świadomy otoczenia, zareagował w sposób stosowny dla ciążenia Farstone (lub Pałacu) – i w efekcie odbił się od bocznej ściany. Zamrugał, nie wierząc własnym oczom. Z odległości dwóch cali szczerzyłu się bowiem z niej, wielku jak posąg Stalina, Patrick Gheorg McPherson.
      W odruchu już niemal paniki odepchnął się Zamoyski wstecz, ku fotelowi. Nie mógł oderwać wzroku od ekranu z uspokajająco uśmiechniętum Patrickum – najpierw więc fotel wymacał, fotel i ciało na nim.      ”
    • „Głupi! Znajdujesz się w jenu wnętrzu, onu czyta twoje nastroje, pragnienia, instynkty, myśli nieomal – z napięcia mięśni, drżenia strun głosowych, temperatury naskórka, rytmu oddechu, łopotu serca, szumu krwi w żyłach i tkankach. Skąd niby wiedziału wówczas, że szukasz urynału? Nic wu nie umknie. Pozostajecie całkowicie w jenu władzy. Nie jesteś w stanie przekazać Angelice ni słowa tak, by onu o nim nie wiedziału.”

  • Marta Kisiel – Siła niższa, 2016

    • „– Ja co prawda słabo znam gościa - odparł po kilku chwilach - ale tak sobie myślę, że on to nie lubi nikogo.
      – Nawet swojego człowieka? Przecież jest aniołem stróżem. Ja swoich zawsze lubiłom. Jak miałobym im stróżować bez lubienia?      ”

  • Ursula K. Le Guin – Lewa ręka ciemności (tłum. Lech Jęczmyk) , 1987 ; postacie niebinarne używające form męskich

    • „Był tak kobiecy w wyglądzie i zachowaniu, że kiedyś spytałem go, ile ma dzieci, tak jakbym pytał matkę. Spochmurniał. Okazało się, że nie urodził ani jednego, za to spłodził sporo. Był to jeden z tych małych wstrząsów, jakich doznawałem na każdym kroku. Szok kulturowy był niczym w porównaniu z szokiem biologicznym, którego doznawałem jako osobnik płci męskiej wśród istot ludzkich, będących przez pięć szóstych czasu hermafrodytycznymi eunuchami.”
    • „Byliśmy kemmeringami przez siedem lat i mieliśmy dwoje dzieci. Jako dzieci jego łona nosiły jego imię Foreth rem ir Osboth i chowały się w ognisku jego klanu. Przed trzema laty poszedł do stanicy Orgny i teraz nosił złoty łańcuch celibanta. Nie widzieliśmy się przez te trzy lata, a jednak, kiedy zobaczyłem jego twarz w cieniu pod kamiennym łukiem, poczułem przypływ naszej dawnej miłości, jakbyśmy rozstali się zaledwie wczoraj, i doceniłem jego wierność, która sprawiła, że gotów był podzielić mój upadek. Czując znów na sobie te daremne więzy rozgniewałem się, bo miłość Asze zawsze zmuszała mnie do działania wbrew moim chęciom.”

  • Ginny Nawrocka – Cierpki zapach kosmosu (w: „Tęczowe i fantastyczne”) , 2020 ; oprócz tego także postaci niebinarne używające męskich i żeńskich form

    • „Ja, Gosia, Ewa i Jacek. Gosia była najmłodsza... Jest najmłodsza. Jacek jest z tego samego roku, co ja, ale onu urodziłu się na początku, a ja pod koniec. A Ewa jest pięć lat starszy ode mnie.”

  • Olga Tokarczuk – "Transfugium" (ze zbioru "Opowiadania Bizarne") , 2019

    • „"Profesor Choi, który prowadził jej siostrę i odpowiadał za cały proces transfugacji, był androgyniczny, smukły i wyprostowany. (...) Pomyślała, że może Choi to kobieta-holograficzna plakietka na rękawie z napisem dr Choi nie pomagała w określeniu płci. (...) O Choi powinno się chyba powiedzieć "ono", ale w języku, który był jej najbliższy i w którym mówiono w domu, brzmiałoby to dziwacznie, neutrum od wieków było zarezerwowane nie dla człowieka, lecz raczej dla istoty nie-ludzkiej, jakby człowieczeństwo musiało dać się ukrzyżować za biegunowość płci."”

Rodzaj postpłciowy, dukaizmy (onu/jenu)

  • Kasia Babis, Marta Nowak – Powiedz, siostro #26: Tata Maty zmusza nas do nagrywania od szesnastu godzin (podcast) , 2021 ; osoba pisząca do autorek podcastu używa rodzaju niebinarnego; Marta wahając się w pewnym momencie używa formy żeńskiej i dukaizmu

    • „Marta: Sama mówisz, że ta kategoria... samo. Samu? Mówisz, że ta kategoria płci nie jest ci najbliższa, więc jakby w ogóle ta kategoria być może nie jest najważniejsza po prostu i brał ślub z tobą i twoimi głupimi przyzwyczajeniami i minami i powiedzonkami i jakby całą twoją konstrukcją...
      Kasia: ...też przekonaniami.
      Marta: ...przekonaniami, całą twoją konstrukcją psychiczną, a nie z tym, że jest tutaj osoba, która jest cis kobietą i jest to kluczowe.
      Kasia: Zwłaszcza, że przecież samo mówisz, że ubierasz się na różne sposoby i ubrania dla ciebie nie mają płci.
      Marta: I on jest z tym wszystkim OK.
      Kasia: Mówisz, że on trochę nie nadąża. Ale szczerze mówiąc, język polski w ogóle trochę nie nadąża.
      Marta: Tak, ja też się zastanowiłam jak mówić, nie?
      Kasia: Wszyscy trochę nie nadążamy. Jest w ogóle ta cała inicjatywa Słownik Neutratywów, żeby tworzyć pewne formy, które w ogóle jeszcze nie istnieją, więc wszyscy, nawet osoby niebinarne, które znam, nadal trochę jeszcze nad tym, wiesz, nadganiają.      ”

  • Blizzard Entertainment – Poznajcie Najemników – Varden Darzybrzask (nowa postać w grze Hearthstone) , 2021

    • „Dociekliwu intelektualistu szukającu odkupienia w oczach swego ludu...

      Darzybrzask spędziłu większość życia w Srebrnej Lunie, jako dociekliwu młodu elfu i studentu wszystkiego, co magiczne. Wykazywału się nadnaturalnym darem, szybko opanowując różne szkoły magiczne. Szkolił nu sam książę Kael'thas Słońcobieżca, który należał do Wysokiej Rady Kirin Tor. Wyglądało na to, że Darzybrzask awansuje w szeregach magów Królestwa Quel'Thalas i osiągnie wysoką pozycję.

      Niestety Arthas i Plaga mieli inne plany. Po zniszczeniu Słonecznej Studni Kael'thas udał się na Rubież, ale Darzybrzask nie chciału. Po zdradzie księcia wielu magistrów, w tym Wielki Mag Rommath, podejrzewało, że Darzybrzask może być w zmowie ze zdradzieckim księciem. Wyobcowanu Varden zwróciłu się ku nauce w poszukiwaniu pocieszenia.

      Po Nocy Spadających Gwiazd w Srebrnej Lunie pojawił się troll. Nazywał się Kozakus i szukał pomocy w zebraniu świetlistych odłamków, które spadły na Pustkowia. Podejrzliwu wobec intencji trolla Darzybrzask samodzielnie udału się do Kalimdoru, szukając wiedzy o mocy zawartej w odłamkach...      ”

  • Maia Kobabe – Gender Queer (tłum. Hubert Brychczyński) , 2021

    • „– jest pierwszym zwycięzcum konkursu NaNoWriMo, którego spotkałam”
    • „– I co robiłuś przez ostatnie dziesięć lat?
      – Mianowano mnie na pogańsku pastoru! I teraz identyfikuję się jako osoba niebinarna.
      – Rany, to tak jak ja! Powiedz coś więcej.
      – Zawsze traktowałum zachowywanie się jako kobieta jako swego rodzaju performance. Performance i dobrą zabawę, z cekinami, brokatem i bujnymi włosami. Ale tak naprawdę najczęściej czułum się jak drag queen w ciele kobiety.      ”
    • „Obracałum tę przypinkę w ręku przez 20 minut, zanim byłum gotowu ją założyć.”
    • „Kiedy chciałum wyjaśnić, dlaczego były mi potrzebne nowe zaimki, porównywałum to do fizycznego dyskomfortu.
      – Kiedy byłum młodszu, żeńskie zaimki nie przeszkadzały mi tak bardzo. Ale teraz jest inaczej. Wiem, że nie jest łatwo się przestawić, ale proszę, postarajcie się.      ”
    • „– Czemu nic nie powiedziałuś?
      – Na początku nie chciałum być niegrzecznu. A jak już raz się nie odezwałum, to tak jakbym całkiem zrezygnowału.      ”
    • „Chcę się wyróżniać przez to, jaku jestem, a nie przez to, jaku nie jestem. W co bym się ubierału, gdyby pieniądze nie grały roli?”
    • „Nie znam dobrego neutratywu na „ciocię”. Może będę jego bibliotekarum? Albo komiksiarum?”

  • lekcjareligii.pl – Ks. dr Megan Rohrer to…, 2021

    • „Ks. dr Megan Rohrer to pierwszu transpłciowu i niebinarnu biskupu w łonie chrześcijaństwa. Należy do Kościoła Ewangelicko-Luterańskiego w Ameryce. Od lat jest aktywistu ruchu LGBT+ i wspiera bezdomnych. ”

  • Erika Moen, Matthew Nolan – Let's Talk About It (tłum. Olga Połowianiuk) , 2022

    • „– O co chodzi z osobami, które chcą, żeby o nich mówić „ono” i „jego”? Zawsze mnie to dziwi.
      – Aa, jasne. Bo widzisz, w naszym języku większość zaimków wskazuje na płeć. Skoro nie każdy czuje się mężczyzną lub kobietą, to nie każdemu pasują męskie lub żeńskie zaimki.
      Wiele osób nie chce używać zaimków on/jego ani ona/jej, bo po prostu nie są zgodne z ich płcią. Dlatego używają innych zaimków. Ono/jego, onu/jenu, onx/jex – jest z czego wybierać.      ”

  • Sztywny Patyk – Biogram na Twitterze/X @sztywnypatyyk, 2024

    • „niebinarna bambaryła (każdy zaimek, byku, nie ograniczaj się), dziennikarcze (CD-Action), tłumacz, montażystum, debil, youtuberka and an avalanche of flowers”

  • Tillie Walden – Załoga Promienia (tłum. Marceli Szpak) , 2022

    • „A to Elliot, nasze blond anieli i techniczne genium.”
    • „I onu nie jest rozmownu.”

  • Battlefield 2042, 2021

    • „Sundance zdecydowanie lubi żyć na krawędzi. To uzdolnionu i nieustraszonu przeciwniku, któru wiodłu dwa bardzo różne życia. Pierwsze jako modelowu żołnierzu w Armée de Terre. Drugie – wcześniejsze i znacznie mroczniejsze – jako zaufanu wspólniku jednego z najbardziej wpływowych paryskich syndykatów przestępczych. To ostatnie, niestety, wróciło i doprowadziło do przedwczesnego zakończenia kariery wojskowej Sundance.”
    • „Tenu specjalistu szturmowcu stara się nie wychylać wśród Bezpaństwowców, wykorzystując przy tym swoje wyjątkowe zdolności, by wspierać ich walkę, kiedy tylko nadarza się okazja.

      ”

  • Bohaterowie z Descent: Legendy Mroku (Wydawnictwo Rebel) , 2021

    • „Vaerix jest smoczą hybrydą i nie ma określonej płci. Niegdyś, jak wszystkie hybrydy, służyłu smoczym władcom. Był uszanowanym nauczycielem i przywódcą, jednak gdy zaczęłu mieć sny – co nie zdarza się u hybryd – i opowiadać o swych marzeniach i wizji przyszłości, w której hybrydy będą niepodległe smoczym władcom, dosięgła nu straszliwa kara – brutalne okaleczenie i wygnanie. Od tego czasu Vaerix wiedzie życie wędrownego proroka i poszukiwacza przygód, ze wszystkich sił starając się zapomnieć o bólu i upokorzeniu wygnania... ale wciąż pamięta o swym ludzie, który żyje pod jarzmem smoków.

      Vaerix to kilkusetletnia hybryda zaprawiona w sztuce przetrwania i znająca tajniki uzdrawiania, co odzwierciedlają zdolności Mistrz przetrwania i Wytchnienie. Jenu umiejętności i zdolności pozwalają wpływać na innych bohaterów, pomagając im w leczeniu zmęczenia i obrażeń oraz manipulowaniu żetonami stanów. Na początku swojej drogi ku zostaniu legendą jest uzbrojonu w Ciernisty dzwon bojowy i Włócznię z Riverwatch. Vaerix jest doskonałym wyborem dla graczy, którzy chcą wspierać innych i snuć wielkie marzenia.      ”

  • Bugsnax (tłum. Ola Lubińska, Maciej Kowalik) , 2020

    • „Zapalonu naukowcu. Nie szanuje innych (w tym mnie). Lubi intelektualistów, empiryzm i czarny humor.”
    • „Nie lubi dziennikarzy za to, że przedstawiali nu jako przerażającenu.”
    • „Widziałam, jak podniosłu ją… do ust, a potem… ugryzłu!”
    • „Nowe zadanie! Znajdź Floofty'enu!”
    • „Czego pragniesz, o wielku Floofty!”

  • Podcast ZVZ #14, 2019

    • „[Paweł Opydo] Uważam, że dodawanie „u” do wszystkiego jest super opcją, na przykład „niebinarnu złowieszczu piratu”.”
    • „[Katarzyna Czajka-Kominiarczuk] Język, którym się posługujemy kształtuje rzeczywistość. Jeśli będziemy korzystali ze słów, które będą miały końcówki żeńskie, jeśli będziemy korzystali właśnie z takich słów naszych zakończonych „-u”, to w naszej świadomości zaczniemy widzieć za tymi słowami nie tylko mężczyzn, ale i kobiety, ale i osoby niebinarne. Dzieci, które będą się wychowywały po naszym pokoleniu będą już zupełnie przyzwyczajone do tych końcówek i dla nich to, że jest astronauta, astronautka czy astronautu będzie absolutnie oczywiste.”

  • Uchatkanie. Na czym polega i jak sobie z nim radzić?, 2021

    • „Termin jest używany przez aktywiszcza i edukatorza do opisu typu internetowego trolla, który udaje niedoinformowanie w temacie, aby zmarnować czas i wykorzystać uprzejmość aktywiszcza, doprowadzić je do frustracji i ukraść jejgo energię emocjonalną.”
    • „Zdecydowałum się na przetłumaczenie go jako “ucha-tkanie”, aby zachować jednocześnie odwołanie do morskich ssaków i negatywne konotacje związane z męczeniem kogoś”

  • Valorant, 2024 ; (data dodania postaci)

    • „Powitajcie Clove, nieśmietelnenu szkockienu łobuzu, agresywnenu kontroleru, mistrzu powrotów nie do zabicia.”
    • „Szkocku łobuzu Clove płata figle wrogom zarówno w ogniu walki, jak i w zimnych objęciach śmierci. Młodu nieśmiertelnu trzyma przeciwników w niepewności nawet zza grobu. Wróg nigdy nie wie, kiedy Clove wróci do świata żywych.”

  • Day With(Out) Art 2020: Transmissions (tłum. Michał Tomaszewski) , 2020 ; Kompilacja filmów wykonanych na zlecenie organizacji Visual AIDS w ramach corocznego Day With(Out) Art. Filmy były pokazywane online w Polsce podczas Światowego Dnia AIDS przez Galerię Miejską Arsenał i Biennale Warszawa. Autorka drugiego z filmów prosiła o używanie niebinarnych form w tłumaczeniu.

    • „Z początku to był kubeł zimnej wody. Wciąż nie zaakceptowałum choroby. Miałum myśli samobójcze.
      Zacząłum rozmawiać z mamą. Powiedziałum: „Wiesz co? Gdy już umrę, nie chcę czuwania”.
      Chciałum, żeby to była tajemnica, którą zabiorę do grobu.
      Dobrze, przedtem się zbadałum i odstawiłum leki, ale jak dowiedziałum się, że jestem w ciąży, zrobiłum to dla dobra dziecka, żeby urodziło się zdrowe.
      Cały czas brałum leki i spuchnęłum jak potwór.      ”

  • Mistrzowie metalu (Sezon 1, odcinek 1; Netflix; wersja z lektorem, tłum. Kuba Żywko) , 2021

    • „Po seansie Flashdance zakochałum się w tańcu i spawaniu Jennifer Beals. Ożeniłum się z tancerką z burleski. We dwoje jesteśmy jak bohaterka Flashdance. ”
    • „Przez siedemnaście lat spawałum już niemal wszystko.”
    • „Planowałum zacząć od podstawy i budować w górę. Przywiozłum sporo prefabrykatów. Chcę odtworzyć własne ramię. Jestem gotowu. Na taką szansę czekałum. ”
    • „Mam naturę zbieraczu. ”

  • The Kominsky Method (sezon 3 odcinek 3: Robi się coraz bardziej absurdalnie) , 2021

    • „Wczoraj Jackie miału pierwszy dzień w przedszkolu. Kelly nalega, by Jackie występowału jako osoba androgyniczna. Jackie się załamału, bo onu samookreślału się jako Buzz Astral.”

  • Wiko Adamczyk – Neutratywy, czyli kolejna rewolucja w języku (redakcjaBB) , 2021

    • „Oprócz zaimków on i ona, na co dzień używamy jeszcze ono i choć może wydawać nam się to jedyną alternatywą, to polszczyzna przecież może pochwalić się jeszcze dukaizmami, czyli onu/jenu („Byłem wczoraj z num w kinie, miałeś rację, onu jest naprawdę super”), paroma całkiem „świeżymi” zaimkami vono/vego („Vono przyglądało mi się od dłuższej chwili”) oraz ne/nego („Ne było rozdrażnione, ale to tylko i wyłącznie nego wina!”), a także wszelkimi możliwymi kombinacjami wymienionych już wcześniej form.”

  • Anna Rusak – Kim jest Kae Tempest? Niebinarne raperu wystąpi w Nowym Teatrze w Warszawie (Vibez) , 2022

    • „Kae Tempest to niebinarne raperu, które wystąpi w Nowym Teatrze w Warszawie. Koncert artystu promuje jenu najnowszą płytę "The Line Is a Curve". Co wiemy o tej osobie?”
    • „Wracając jednak do raperu, Kae Temest pochodzi z Wielkiej Brytanii i zasłynęłu tym, że zamiast recytować wiersze w dość znany nam wszystkim sposób, postanowiłu je rapować. Kae ma na koncie już cztery płyty, a jenu najnowszy krążek ukazał się w tym roku.”

  • Klaudia Bobela – Zaimki.pl: powstała strona ułatwiająca dostosowanie języka polskiego osobom niebinarnym. Rozmawialiśmy z jej twórcą i twórczynium (w: „Queer.pl”) , 2020

    • „[queer.pl] Skąd pomysł na stworzenie takiej strony?
      [Andrea] Złożyło się na to wiele czynników. Samu jestem osobą niebinarną i wkurza mnie, że łatwiej mi wyrazić się w obcych językach niż w ojczystym. Poszukałum więc w Internecie więcej informacji na temat nieortodoksyjnych form językowych, porozmawiałum z paroma osobami, które ich używają i napisałum na tej podstawie posta na bloga, w którym wyjaśniam, czemu poszukiwanie bardziej neutralnej płciowo polszczyzny jest ważne (i to nie tylko dla osób niebinarnych!), oraz zbieram w kilku tabelkach parę najpopularniejszych pomysłów na dokonanie tego.      ”
    • „[Paweł] Inną opcją jest na przykład zupełnie nowy rodzaj gramatyczny („byłum”, „widziałum”) stworzony przez Jacka Dukaja na potrzeby powieści science fiction "Perfekcyjna niedoskonałość", gdzie posługiwały się nim postludzkie, pozbawione stałej cielesności istoty w dalekiej przyszłości, ale który z powodzeniem zaadaptowały wobec siebie nie utożsamiające się w pełni z męskością ani kobiecością osoby żyjące tu i teraz, jak choćby Andrea.”

  • Biserka Čejović – Po tym lecie wszystko będzie inaczej. Polecamy nowości young adult (Książki. Magazyn do Czytania 3/2021) , 2021

    • „Maia opowiada nam o swoich poszukiwaniach tożsamości płciowej, przeskakując swobodnie między różnymi okresami życia. Wędrujemy z num od wczesnego dzieciństwa spędzanego z dala od cywilizacji, poprzez naukę w szkole waldorfskiej, liceum, studia, aż do czasów obecnych. ”
    • „Doceniam akt odwagi Mai Kobabe. Zaprasza nas do swojego świata, pozwala nam uczestniczyć w odkrywaniu tego, kim jest, pokazuje, jak trudną drogę przeszłu. A przecież to jeszcze nie koniec tej podróży.”

  • Dominik Haak – Niebinarność istnieje od dawna. Niestety wciąż jest obiektem kpin, kontrowersji i dyskryminacji (WysokieObcasy.pl) , 2020

    • „W języku polskim niebinarność najczęściej wiąże się z wybraniem imienia neutralnego płciowo (np. Alex) i używaniem zaimków przypisanych płci przeciwnej do metrykalnej. Nie jest tak jednak zawsze. Niektóre osoby niebinarne używają języka neutralnego płciowo, omijając rodzaj, mówiąc np. "Moim miejscem urodzenia jest Białystok". Inne zaś używają nowych form językowych, np.: "byłom", "jadłum" czy "wzięło mi się".”

  • Kinga Dunin – Mów do mnie, jak ci wygodnie. Nie sprowadzajmy problemów osób niebinarnych do zaimków (Krytyka Polityczna) , 2021

    • „Maia Kobabe urodziłu się w 1989 roku, jest Amerykanu, skończyłu studia artystyczne związane z tworzeniem komiksów i właśnie mamy okazję poznać jenu komiks. Autoru tu (chyba „tu”, skoro nie „ta”?) na co dzień używa i stara się, aby inni używali, stworzonych przez Michaela Spivaka zaimków e, em, eir (...). Polski tłumacz zastępuje je tzw. dukaizmami, także niestworzonym z myślą o osobach niebinarnych pomysłem Jacka Dukaja pochodzącym z powieści Perfekcyjna niedoskonałość. Czyli onu/jenu. To tylko jedna z możliwości.”

  • Karolina Fedyk – Zaklęcia w kolonii orbitalnej („Nowa Fantastyka” 8/2021) , 2021

    • „Ktoś posługujący się nickiem We_Are_Star_Stuff pisze wiersz o statkach generacyjnych jako mikrokosmosie budowanym w warunkach niepewności, bo to porusza jenu najbardziej.

      Poezja może być o wszystkim. Także o statkach kosmicznych.      ”

  • Kasia Stańczak – Trans-formacja języka polskiego („Szajn”) , 2021

    • „Teraz czas na nas! Jestem osobą niebinarną i używam neutratywów na co dzień. Nigdy nie zapomnę tego, jak po raz pierwszy odważyłum się to zrobić. Moja matka zapytała mnie, czy widziałum już nowy sezon The Crown na Netflixie a ja odpowiedziałum: „nie widziałum, ale chętnie z Tobą obejrzę”. Być może pomyślała, że się przesłyszała, ale odpowiedziała po prostu „okej”. Dodało mi to odwagi.”

  • Agnieszka Małgowska – Fantastyka w kolorach tęczy. Postacie queerowe nie muszą mieć żadnego uzasadnienia istnienia. Rozmowa z Magdaleną Stonawską i Loë Fjorsigviss. (AAAKulturalnik) , 2021 ; dukaizmy z neutralnorodzajowymi formami przymiotników

    • „Przyznaję się, gdy byłum w liceum zaczytywałum się w Grzędowiczu. Miałum kolegę, z którym czytaliśmy te książki namiętnie i dyskutowaliśmy, pełno było w nich różnorodnych motywów. Było też do czego się odwoływać na maturze. Potem dojrzałum i zorientowałum się, że jestem bardziej tęczowe, niż myślałum, zaczęłum rozmawiać z ludźmi, którzy byli bardziej wyedukowani ode mnie, znali więcej kontekstów. Wtedy Grzędowicz przestał już być taki atrakcyjny”
    • „W pewnym momencie zaczęłum wszystko spisywać i przeliczać, i te liczby mnie zupełnie przeraziły.”
    • „Niebinarność jest dla mnie, cóż, dosyć bliskim tematem. Byłum jednak pod wrażeniem, że transpłciowość w formie niebinarności pojawiała się w tekstach tak często i że pojawiała się na tak wiele różnych sposobów, bo każda niebinarna postać w tej antologii jest inna. ”

  • Ginny N. – Niebinarność Cudo Tyłeczek a sprawa krasnoludzka (Whosome) , 2021

    • „Jednak powinno nas cieszyć, że dostaniemy kolejną potencjalnie dobrą reprezentację niebinarności, prawda? Zwłaszcza, że Cudo ma być granu przez niebinarnu aktoru. Z początku zresztą informacja o tej zmianie nas ucieszyła, a wątpliwości zepchnęliśmy na bok.”
    • „Zamiast tego mamy niebinarnu Cudo, któru Cudo jest tylko z imienia. Gdyby jeszcze napisano nu z zachowaniem jenu książkowych zmagań i kluczowym dla jenu wątku kontekstem kulturowym, może wyszłoby to dobrze. Ale jakoś nie wierzymy w to, że to, co faktycznie dostaliśmy, nie wyrzuciło tego kontekstu do kosza, przy okazji wylewając dziecko z kąpielą.”

  • Niko Graczyk – Panią doktor odstręczają „osoby z macicami”. Wykluczeniem nie da się bronić niczyich praw (Noizz.pl) , 2022 ; tekst porusza tematykę transfobii

  • Niko Graczyk – Wstyd i lęk. Jak odkrywałum swoją seksualność i czemu potrzeba nam edukacji (Noizz.pl) , 2022

    • „Jednocześnie czułum również pociąg do dziewczyn. Ale w moim słowniku pojęć nie występowała biseksualność. Po prostu nie miałum zielonego pojęcia, że coś takiego istnieje. Mieszkałum w małej miejscowości, gdzie w połowie pierwszej dekady XXI w. mało kto miał w dostęp do internetu. Ja go nie posiadałum. ”
    • „I chciałubym, żeby młodzi ludzie mogli mieć taką świadomość bez przechodzenia wewnętrznej wieloletniej batalii o zaakceptowanie siebie, którą ja musiałum przejść. ”
    • „Dzięki niej mogłubym od razu wiedzieć, że w tym, kto mi się podoba, nie ma nic złego. Nie bałubym się także ocen innych ludzi.”

  • Niko Graczyk – Czego chcą osoby niebinarne? Świętego spokoju i odrobiny szacunku (Noizz.pl) , 2022

    • „Nasz tekst rozpoczynający serię „Niebinarnx” wywołał masę oburzenia wymieszanego z niezrozumieniem. W tekście tym Iris, osoba niebinarna, opowiadałæ o swojej tożsamości płciowej, zwracając się do czytelników z prośbą o niemówienie do niej „proszę pani”.
      ”
    • „Chciałubym też, żeby niebinarne osoby w Polsce miały trochę świętego spokoju — mogły swobodnie wyrażać swoją ekspresję płciową i nie były przedmiotem politycznej manipulacji”
    • „Ja, osoba autorska tego tekstu, zdaję sobie sprawę, że większość osób postrzega i będzie mnie postrzegać jako mężczyznę. ”
    • „Szacunek, który ktoś okazuje nam poprzez swój wysiłek włożony w te próby i za który jesteśmy po prostu wdzięcznx. A błędy są rzeczą ludzką i naprawdę nie znam ani jednej osoby niebinarnej, która by się obrażała, widząc dobre chęci.”
    • „Oprócz szacunku na pewno chciałubym (i myślę, że wiele osób niebinarnych by się ze mną zgodziło) świętego spokoju. ”
    • „Tak samo myślę o ułatwieniach procesu korekty płci dla osób transpłciowych czy równości małżeńskiej w przypadku osób homoseksualnych.”

  • Artur Nowrot – „Niektóre rzeczy da się opisać tylko za pomocą/ języka science fiction”. O Tryptyku z dwoma ogonami Bogi Takács (w: „Magazyn Kontent 12-13, 2020”) , 2020

    • „Partia Psa z Dwoma Ogonami to oczywisty żart. W jej manifeście zawarte są obietnice piwa i życia wiecznego oraz projekt budowy stacji kosmicznej. Można by pomyśleć, że to właśnie tymi postulatami ugrupowanie zjednało sobie sympatię Bogi Takács, którenu twórczość prozatorska i poetycka jest mocno zakorzeniona w science fiction. Ale już na samym początku drugiej części tryptyku dowiadujemy się, że nie to jest powodem, dla którego osoba wypowiadająca się w wierszu zamierza głosować na partię. Chodzi o coś innego. O coś więcej.”

  • Tomasz Nyczka – Marsz Równości w Poznaniu. Władza PiS dała przyzwolenie na to, że można być homofobem i być z tego dumnym (Gazeta Wyborcza Poznań) , 2021

    • „[Łukasz Jurewicz] Wszedłem właśnie do zarządu Grupy Stonewall. Skupiam się na osobach transpłciowych i niebinarnych. Pierwsze, co zrobiłem w tym zarządzie, to poprosiłem, żeby wszyscy do stopki mailowej wprowadzili swoje zaimki. Pod imieniem i nazwiskiem, czasami funkcją w organizacji, chciałem, żeby pojawiło się skonkretyzowanie: "ona/jej", a może "on/jego", a może "onu/jenu". To nie jest oczywiste, że do Łukasza można napisać: "Czy wysłałaś fakturę?". Przedstawianie się zaimkami powinno być standardem, nawet dla osób, które nie są transpłciowe. Poza tym w Grupie Stonewall zwracam uwagę na to, że tęczowa flaga to za mało – trzeba jeszcze dodać flagę trans, wyszczególnić nasze potrzeby.”

  • Magdalena Stonawska – Gdzie są fantastyczne lesbijki? (w: „Magazyn RTV” #12) , 2020

    • „Kira Nin – jest profesjonalnym artystum, osobą niebinarną, genderfluid i lesbijką (zaimki: onu/jenu). Jest wiedźmą i anarchistą. ”

  • Bogi Takács – Notka autorska w Magazynie KONTENT 12-13; 2020 (tłum. Artur Nowrot) , 2020

    • „Bogi Takács – węgiersko-żydowska osoba agenderowa obecnie mieszkająca w Stanach Zjednoczonych ze swoją rodziną i kolekcją książek. Pisze, redaguje i recenzuje poezję i prozę spekulatywną. Zdobyłu nagrodę literacką Lambda w kategorii Najlepsza Proza Transgenderowa za redakcję antologii Transcendent 2; znalazłu się także w finałach nagród Locus i Hugo. Pisze o książkach na blogu bogireadstheworld.com, ma też konta na Twitterze, Patreonie i Instagramie jako bogiperson.”

  • Rozmowa Ewy Tomaszewicz z Loë Fjorsigviss i Magdaleną Stonawską – Tęcza w fandomie (w: „Replika” #83) , 2020

    • „[Loë Fjorsigviss] Od kiedy pamiętam, uwierało mnie mówienie o sobie jako o dziewczynie czy kobiecie. Nie utożsamiałum się z tym. Zorientowałum się, że mogę nie być kobietą, nie ze względu na dysforię płciową, tylko ze względu na euforię. Kiedy dopuściłum do siebie myśl, że są inne opcje, zaczęłum eksperymentować i poprosiłum parę znajomych osób, żeby spróbowały tak się do mnie zwracać. Gdy zaczęły tak do mnie mówić, poczułum ogromną ulgę. Kiedy mówię o sobie, ta inna forma przychodzi mi z trudem, ciągle samu mam z nią problem, ale to uczucie, kiedy inni mówią o mnie w ten sposób, powiedziało mi, że to może być faktycznie dobry kierunek, że nie jestem dziewczyną ani chłopakiem, ale kimś poza tym. I to było naprawdę wspaniałe i wyzwalające uczucie.”

  • Michał Radomił Wiśniewski – Ludzie z komputera, ludzie z internetu (w: „Gazeta festiwalowa” edycji 16/2020 Międzynarodowego Festiwalu Opowiadania) , 2020

    • „Najciekawsze z nich wydają mi się tzw. dukaizmy. Wymyślona przez Jacka Dukaja na potrzeby powieści s.f. Perfekcyjna niedoskonałość forma używana przez postludzkie, postcielesne cyfrowe byty zwane phoebe („phoebe Michał powiedziału, że bardzo by chciału”) została zaadaptowana przez osoby, które miały problemy, aby wyrazić swoją tożsamość w ojczystym języku. Czy to nie piękne? Oto w głowie konserwatywnego pisarza, który lepiej fantazjuje o tym, co będzie za kilkaset lat, niż potrafi zrozumieć świat za oknem (ogłoszone w latach dziewięćdziesiątych arcybinarne opowiadanie pod znamiennym tytułem Wielkie podzielenie, w którym pod wpływem wirusa kobiety mordują mężczyzn), zrodziło się przypadkiem wyjście z językowej pułapki zastawionej przez polszczyznę. Język wyznacza granice naszego świata; jest więc kluczem do ich przesunięcia.”

  • Kaja Godek ujawnia spisek LGBTQ+. Chodzi im o to, by rodzice nie bili dzieci (ASZdziennik) , 2020

    • „A przecież wiadomo, że akceptacja własnego dziecka to najgorsze, co rodzic może zafundować jej, jemu lub jenu.”

  • Charlie Jane Anders – Księgarnia na krańcu Ameryki (w: „Nowa Fantastyka” 11/2020; tłumaczenie: Piotr Zawada) , 2020

    • „Sander patrzyłu na miejsce, w którym powinny stać Dusze na Ziemi, a jenu bladą, krągłą twarz wypełniły zmarszczki. Sander miału tatuaż motyla, odzianego w błyszczącą zbroję, a z wygolonej potylicy opadały nu przewody. Byłu inżynierem z Kompleksu Anoth.”

  • Andrea – Droga ludzkości, uprasza się o samounicestwienie…, 2019

    • „‘Ja mam pomysł’, ogłosiłu jednu z Senatorów, wstając. Trochę nu zajęło zdecydowanie, czy warto w ogóle o tym pomyśle wspominać. A raczej, czy bezpiecznie jest o nim napomsknąć. Lecz w końcu wstału i odważyłu się odezwać. I tak zaraz będzie martwu, więc co za różnica? Wszyscy będą. Jeśli kiedyś łapać się desperackich kroków, to teraz.”

  • Joanna Berry – Światło, które niesiesz (Opowiadanie z gry Star Wars: Squadrons) , 2020

    • „Keo wyćwiczonym ruchem przykmnęłu przepustnicę A-winga. Pochodziłu z Mirial, miału żółto-zieloną skórę, najwyżej dwadzieścia kilka lat i nie wyglądału na doświadczonego pilota. Szereg wyścigowych rywali, a później imperialnych pilotów, pomylił się w tej kwestii i słono za to zapłacił.”
    • „– Grand Prix Socorro Sunset – powiedział Relkin. – Ta sztuczka, którą wywinęłuś w ostatniej chwili – ten mały, oszukańczy manewr, który wytrącił mój statek z kursu – kosztował mnie mistrzowski medal, na który zasługiwałem.”

  • Jacek Dukaj – Linia oporu (w: „Król Bólu”) , 2010 ; formy wymienne: ona lub onu

    • „I pamiętałum, jak rodziłam dzieci, dwoje, troje, pięcioro, ośmioro dzieci, w chacie lampą olejną oświetlanej i w ziemiance ciemnej, pracując w polu i pracując przy zwierzętach, rodziłam dzieci, a potem te dzieci męczyły mnie i dręczyły, aż zadręczyły; tak umierałam.”

  • Jacek Dukaj – Linia oporu (w: „Król Bólu”) , 2010

    • „Im dalej wędrowałuśmy, tym bardziej zmieniało się wszystko wokół. Świat przemieniał się w sen o snach nietrwały.
      Czas jakiś żyłum w gaju owocowym, gdzie zbierałuśmy jabruszki i oliwnice, też wyłącznie nimi się żywiąc.      ”

  • Jacek Dukaj – Linia oporu (w: „Król Bólu”) , 2010

    • „Na owych pustkowiach zagubienia, wśród zgąszczów zieleni, nie ja jednu nosiłum kształt człowieczy. Spotykałum też innych cudzoświatowców, wieczorami przy ogniu wyznawali swe historie. Zazwyczaj podróżowali do krewnych przebywających na oddaleniu, do synówcórek, bracisióstr, którzy opuścili krainy kamienia i prawa, ojczyzny zera i jedynki.”
    • „Im dalej wędrowałuśmy, tym bardziej zmieniało się wszystko wokół. Świat przemieniał się w sen o snach nietrwały.
      Czas jakiś żyłum w gaju owocowym, gdzie zbierałuśmy jabruszki i oliwnice, też wyłącznie nimi się żywiąc.      ”

  • Jacek Dukaj – Perfekcyjna niedoskonałość, 2003

    • „– Do Creytona powinniśmy dotrzeć w ciągu trzydziestu ośmiu k-godzin. Nawet zważywszy na utratę krwi pana i stahs McPherson–
      – Chciałuś powiedzieć – przerwał nu Zamoyski – powinniśmy byli tam dotrzeć. Samu twierdzisz, że po odcięciu od Plateau nie wiesz nawet, w którą stronę lecimy. Swoją drogą, zastanawiam się, jak to możliwe. Przecież chyba pamiętasz, gdzie celowałuś.      ”
    • „– To było wyzwanie na pojedynek – stwierdziła manifestacja Słowińskienu i kopnęła upuszczoną muszlę aż pod palmy. Stłukła sobie przy tym stopę i teraz podskakiwała na jednej nodze, wściekła – taki na poły komiczny behawior manifestowału Adamowi i Cesarzowi.”
    • „Jeszcze nie do końca świadomy otoczenia, zareagował w sposób stosowny dla ciążenia Farstone (lub Pałacu) – i w efekcie odbił się od bocznej ściany. Zamrugał, nie wierząc własnym oczom. Z odległości dwóch cali szczerzyłu się bowiem z niej, wielku jak posąg Stalina, Patrick Gheorg McPherson.
      W odruchu już niemal paniki odepchnął się Zamoyski wstecz, ku fotelowi. Nie mógł oderwać wzroku od ekranu z uspokajająco uśmiechniętum Patrickum – najpierw więc fotel wymacał, fotel i ciało na nim.      ”
    • „Głupi! Znajdujesz się w jenu wnętrzu, onu czyta twoje nastroje, pragnienia, instynkty, myśli nieomal – z napięcia mięśni, drżenia strun głosowych, temperatury naskórka, rytmu oddechu, łopotu serca, szumu krwi w żyłach i tkankach. Skąd niby wiedziału wówczas, że szukasz urynału? Nic wu nie umknie. Pozostajecie całkowicie w jenu władzy. Nie jesteś w stanie przekazać Angelice ni słowa tak, by onu o nim nie wiedziału.”

  • Ginny Nawrocka – Wiosna (w ramach akcji „Mikrowsparcie mikrofikcją. Fantastyczne pocieszenie literackie z Alpaką.”) , 2022

    • „Słońce grzeje po raz pierwszy tej wiosny. Matviy wyrwału się na chwilę za miasto, na okoliczne łąki, by odetchnąć powietrzem wolnym od unoszącego się wszędzie pyłu i zgiełku.”
    • „– Wiosna to dobry czas na budowanie nowych rzeczy, nie tylko dobry czas na wojny – mawia jenu kuzynka, Boyka.”

  • Ginny Nawrocki – Diaboł (z antologii "Magia Bezceremonialna") , 2022 ; Nawrocki używają kilku różnych form rodzaju neutralnego i neutratywów

    • „Rekin zamyśla się. Matka pewnie nie będzie chętna, jenu na pewno też nie posłucha, ale z drugiej strony, co onu ma zrobić?”
    • „Odkąd zabrału rzeczy i odeszłu, momenty niepamięci tylko się pogarszają – pewnie przez stres, myśli Rekin z przekąsem, wyobrażając sobie, co powiedziałaby matka, jak zawsze bagatelizując jenu zły stan psychiczny.”
    • „Ma chyba ze trzydzieści lat, może trochę mniej, jest czarnæ i przy kości, podobnie jak Rekin, ale jæ spojrzenie (pomimo sytuacji z diabołem) jest bardziej wesołe niż zmartwione. Całości wizerunku dopełniają błękitna wiosenna kurtka narzucona na granatowy sweter, ciemne dżinsy i kraciasty, szary kaszkiet. I gumofilce, jakby Karolæ byłæ przygotowanæ na brodzenie w głębokiej wodzie.”
    • „To kim jesteś? Co tu w ogóle robisz? Bo nie przyjechałæś tu dla mnie, nie?”
    • „Już ma otworzyć drzwi i rzucić w łowcæ jakimś paskudnym czarem, gdy tæ się znów odzywa.”
    • „– A, taki dzieciak – odzywa się łowczę towarzyszące Karolæ, patrząc na Rekinu, które stoi pomiędzy autami jak kołek i wyraźnie nie wie, co robić. – Już myślałom, żeś Julkę zabrałæ na łowy.”
    • „Wszystkie wyglądają na ledwie żywe. Luiza i jeszcze jedno łowco podtrzymują łowczę z poloneza, które jest białe jak prześcieradło i ledwie powłóczy nogami.”

  • Maggie Stiefvater – Wezwij sokoła (tłum. Piotr Kucharski) , 2021

    • „– Podobno przeciwieństwa się przyciągają – odparłu Eliot. Zrobiłu zdjęcie wygranego wyłożenia Ronana i pochyliłu głowę nad telefonem, żeby przesłać je komuś.”
    • „– Żeby powiadomić innych graczy – wyjaśniłu Eliot.
      – O czym?
      Eliot obruszyłu się na jego ton, choć Ronan sądził, że nie zabrzmiał oschlej niż zazwyczaj. Być może jego „zazwyczaj” wystarczyło. Pierwszą rzeczą, jaką pełnu werwy Eliot powiedziału, gdy poznału Ronana, było: „Och, jesteś straszniejszy, niż sądziłum!”.      ”
    • „– Ej, panie groźny – powiedziału Eliot.”
    • „– Gdy się poznaliście – rzekłu Eliot – gdzie płakałeś?”
    • „– Może nie chodzi z płaczkami? – poddału Eliot.”
    • „– Nie bądź obcy – powiedziału Eliot.”

  • Martha Wells – Wszystkie wskaźniki czerwone; Sztuczny stan (tłumacz: Marek Pawelec) , 2023 ; Głównym bohaterem jest konstrukt, "jednostka ochroniarska z elementami organicznymi". We fragmencie spotyka troje ludzi: "Dwie były kobietami, a jedna tercerą, co stanowiło oznaczenie płci używane przez grupę niekorporacyjnych bytów politycznych".

    • „Przejęłom strumień z kamery monitoringu, dzięki czemu mogłom
      obserwować siebie i kontrolować swój wyraz twarzy. Na dodatek łatwiej było
      rozmawiać z ludźmi, obserwując ich przez kamery. Byłom bardzo świadome
      całkowicie fałszywego poczucia oderwania od sytuacji, ale było mi ono
      potrzebne.
      – Umówiliśmy się na spotkanie – wyjaśniłom. – Jestem Eden, konsultant do
      spraw bezpieczeństwa. – Owszem, to było imię jednej z postaci w Księżycowej
      ostoi. Chyba już was to wcale to nie dziwi.
      Tercera odchrząknęłu. Miału fioletowe włosy i czerwone brwi, odcinające się
      od jasnobrązowej skóry.
      – Jestem Rami, to Tapan i Maro. – Onu poruszyło się nerwowo i dotknęłu
      dłonią pustego krzesła.
      Zdecydowanie szybszy ode mnie w pobieraniu danych DTB przeprowadził
      błyskawiczne wyszukiwanie i poinformował mnie, że to stosowane w licznych
      ludzkich kulturach zaproszenie do zajęcia miejsca. Kiedy siadałom, w strumieniu
      pojawiła się etymologia gestu. Można by pomyśleć, że jednostka ochroniarska,
      do której wielokrotnie strzelano, wysadzono ją, miała kasowaną pamięć i raz
      została przez przypadek częściowo rozebrana, nie byłaby w takiej sytuacji na
      skraju paniki. Błąd.
      – Uch, nie jestem pewnu, od czego zacząć – dodału Rami.      ”

  • Ginny Nawrocka – Cierpki zapach kosmosu (w: „Tęczowe i fantastyczne”) , 2020 ; oprócz tego także postaci niebinarne używające męskich i żeńskich form

    • „Ja, Gosia, Ewa i Jacek. Gosia była najmłodsza... Jest najmłodsza. Jacek jest z tego samego roku, co ja, ale onu urodziłu się na początku, a ja pod koniec. A Ewa jest pięć lat starszy ode mnie.”

  • Artur Nowrot – Smocze dziecko (w: „Tęczowe i fantastyczne”) , 2020 ; przymiotniki w formie nijakiej

    • „Yare robiłu jednak, co w jenu mocy, by zadowolić rodziców i starszyznę, wykonywać bez zwłoki polecenia, nie zaniedbywać obowiązków i za bardzo nie narzekać.”

  • Renata Kim – Pomiędzy. Historie osób niebinarnych, 2024

    • „– Mój umysł czasem nie nadąża, by wymyślić w rozmowie formę neutralną, której wcześniej nie używałom. A czasem świadomie stosuję strategię przetrwania. Bo na przykład bardzo się boję, czuję niepewnie przy kimś, jestem na obcym terenie, w nowej pracy. I wtedy używam form żeńskich albo staram się mówić bezpłciowo. Jak kogoś poznaję, proszę, by używał zaimków neutralnych. Tak mówią do mnie znajomi, koledzy na uczelni i w pracy. Niektórzy najpierw krzywili się na formę „ono”, ale w końcu załapali. Czasem ludziom coś nie gra, komentują, buntują się. Mówią, że „ono” to dla nich zbyt wiele, nie są w stanie tego przeskoczyć. Nie będą tak do mnie mówić i proszą o uszanowanie ich decyzji – mówi San.”
    • „– Zaczęłom od Ostrej Zieleni, stowarzyszenia współpracującego z partią Zieloni. Wiedziałom, że ważne miejsce zajmuje u nich ekologia, klimat i prawa zwierząt, więc będę współpracowało z ludźmi o podobnych poglądach. Z czasem poczułom odwagę, żeby się w tych sprawach wypowiadać, pojawiać się na wydarzeniach politycznych – mówi San Kocoń.”
    • „– Znalazłom „rzecznicze” w bazie neutratywów na stronie zaimki.pl. Jeśli chodzi o „aktywiszcze”, to nawet się nad tym nie zastanawiałom. To był już ten czas mojej pracy z językiem neutralnym, że podskórnie wiedziałom, że taka forma jest właściwa – tłumaczy San.”
    • „Pamiętam, jak przyszło do mnie zawiadomienie z Urzędu Stanu Cywilnego, że udało się, imię zostało zmienione. Ucieszyłom się. Weszłom do pokoju rodziców, żeby im o tym powiedzieć i oni się cieszyli ze mną.”
    • „Kiedy już byłam starsza, w okresie liceum i na początku studiów, próbowałam odkrywać swoją kobiecość. Byłam wtedy w związku z mężczyzną, strasznie mi na nim zależało i chciałam, żeby on też mnie kochał. Chciałam być dla niego atrakcyjną kobietą, więc bardzo się starałam. On niby wprost niczego nie wymagał, ale jak czasem wyglądałam mniej kobieco, to zdarzały się przykre komentarze i docinki. Ten związek od początku nie był zbyt udany, więc myślałam, że jeśli się bardziej postaram, to może będzie lepiej.”
    • „Kiedy słyszałum, że „LGBT to nie są ludzie, tylko ideologia”, pomyślałum, że ci, którzy tak mówią, nie traktują nas poważnie. Bo to brzmi, jakby dosłownie nie wierzyli w to, co przechodzimy. Mam na myśli strach.”
    • „O swojej niebinarności dowiedziałum się w maju 2022 roku, ale dopiero na początku kolejnego roku zaczęłum wychodzić z tym do ludzi. No i w zasadzie do każdego bliższego znajomego musiałum zagadać, wytłumaczyć wszystko, poprosić, żeby się do mnie zwracali nowymi zaimkami.”

  • Kelly Robson – Interwencja (w: „Nowa Fantastyka” 5/2020; tłumaczenie: Paweł Dembowski) , 2020

    • „Émeraude odpięłu się i pokazału palec lekarce. Przełączału się między dwoma trybami – wszystko albo nic. Kilka miesięcy temu doznału kontuzji, naciągając mocno ścięgno zginacza.”

  • Sylwester Gdela – Studnia z kości słoniowej (antologia Granice Nieskończoności) , 2021

    • „W Starym Czasie często je hołubiono, przypisywano im bóstwa-opiekunów. A Ja je zniszczyłum, bo zawsze w pewnym stopniu wiązały się z cierpieniem. Bólem, którego chciałum pozbyć się z rzeczywistości.”

  • Rowan Williams – Oblicze w jej gwiazdach (opowiadanie ze świata gry League of Legends) , 2021

    • „Ja i moju przeciwniku krążyłuśmy wokół siebie w gorących promieniach południowego słońca. Przemieściłum środek ciężkości swojego ciała na pięty, by zrównoważyć ciężar mojej kolosalnej tarczy. Zdobiące ją pełne słońce zwieńczone kordonem szpikulców wznosiło się dumnie, osłaniając mnie w całości. Zza tego olśniewającego widoku dostrzec można było jedynie moje oczy. Moje opancerzone buty ciężko sunęły po ubitej ziemi, gdy na ugiętych nogach posuwałum się do przodu niczym wygłodniały bolor.”

  • Merc Fenn Wolfmoor – Naszym celem jest nie umrzeć (w: „Nowa Fantastyka” 11/2020; tłumaczenie: Michał Kubalski) , 2020

    • „Sua gapi się na nienu i czeka - nie wie, co ma odpowiedzieć, nie mając więcej informacji. Maya nie patrzy na Suę, gdy mówi. Po prostu przemawia prosto w przestrzeń, gdzie sekrety są mniej niebezpieczne.”
    • „Maya nie reaguje na wiadomości na UdzielajSię, esemesy, ani nawet na wiadomość głosową, wygenerowaną z wpisanego tekstu. To przeraża Suę. Nigdy nie dzwoni do nikogo, chyba że w sytuacjach awaryjnych. Maya zdaje sobie z tego sprawę. Poza num wiedzą o tym tylko Caspian i Jong. Maya obiecału, że odbierze rozmowę głosową.”
    • „Kurwa, to brzmi bardziej oskarżycielsko niż chciało. Sua gryzie się w wargę. To nic. Maya ma świetny profil społeczny: ekstrawertycznu, zaangażowanu w społeczność, zainteresowanu dozwolonymi odmianami sztuki, zawsze lojalnu obywatelu. Pracuje na pełen etat w warsztacie naprawiającym małe AGD.”

  • Kazimierz Przybysz – Trzy wiersze (w: „Tlen Literacki” 6/2020) , 2020

    • „pić chciałum z onu źródeł
      ale ludzie mi się nawarstwili i zasłonili
      (a nie wolno się gromadzić!)      ”

  • XymMusic – apocalypse enby, 2019

    • „bądźmy tu razem
      ostatni raz
      złączone w intymnym uścisku
      byłuś tu ze mną
      byłum tu z tobą
      czego jeszcze można chcieć      ”

O co chodzi w tej stronie?

Polska gramatyka jest skomplikowana i silnie zgenderyzowana. Nie oznacza to jednak, że niemożliwe jest używanie innych form niż „on” i „ona”.

Udostępniamy tutaj linki do przykładów użycia (w prostych zdaniach oraz w tekstach kultury: literaturze, prasie, filmach, serialach, muzyce) zaimków i innych form płciowych – nie tylko normatywnych „on” i „ona”, lecz także form niebinarnych, takich jak rodzaj neutralny czy postpłciowy.

Dlaczego należy je respektować? Bo zwracanie się do kogoś tak, jak sobie życzy, jest podstawą relacji społecznych. Nie powiesz do Ani „Franku”, nie powiesz „na ty” do osoby, z którą jesteś „na pan”, itp. A są osoby, które nie chcą, by im mówić „on” ani „ona”. Czy to uszanujesz, świadczy wyłącznie o Tobie.

Warto wrzucić link do swoich zaimków na swoje profile na portalach społecznościowych – nawet jeśli jesteś cis (= nie trans) i używasz „on” lub „ona”. – ponieważ dzięki temu pokazujesz wsparcie dla społeczności trans i normalizujesz podawanie zaimków przez osoby, których zaimki nie są oczywiste (więcej powodów tutaj).

Formy neutralne płciowo – jak np. „moi drodzy/drogie”, „drogie osoby”, „wszys* chętn*”, „jesteś wspaniałx”, itp. – są też przydatne, gdy zwracasz się do grupy ludzi lub do osoby, której płci nie znasz.

Już teraz w codziennej polszczyźnie używamy wielu form neutralnych płciowo: „moje kochanie zrobiło mi niespodziankę”, „proszę przyjść do szkoły z rodzicem”, „w urzędzie powiedziano mi, że...”, „dzwonili z gazowni”, „będę robić”, itp. Tutaj idziemy po prostu o krok dalej.

Strona główna